عدل و قسط

از مهم‌ترین اهداف قیام حضرت مهدی‌علیه السلام، بر پایی عدل و قسط در جامعه بشری و بسط و توسعه آن بر کل کره زمین و بین تمام انسان‌ها است.
معنای لغوی «عدل» آن است که از نظر انسان‌ها مستقیم است و آن ضد جور است و حکم به حق را نیز گویند. [1] «قسط» در لغت به معنای عدل است. [2] .
بدون تردید کمتر مسأله‌ای است که در اسلام به اهمیت عدالت باشد؛ زیرا مسأله «عدل» همانند مسأله «توحید» در تمام اصول و فروع اسلام ریشه دوانده است؛ یعنی، همان‌طور که هیچ یک از مسائل عقیده‌ای، عملی، فردی، اجتماعی، اخلاقی و حقوقی، از حقیقت توحید و یگانگی جدا نیست؛ همچنین هیچ یک از آنها را خالی از روح «عدل» نخواهیم یافت.
بنابراین جای تعجب نیست که «عدل» به عنوان یکی از اصول مذهب و یکی از زیربناهای فکری مسلمانان شناخته شود.
رسول گرامی اسلام‌صلی الله علیه وآله درباره عظمت عدل فرمود: «بِالْعَدلِ قامَتِ السَّماواتُ وَالاَرضُ» [3] ؛ «آسمان‌ها و زمین بر اساس عدل استوارند». [4] .
این تعبیر رساترین تعبیری است که ممکن است درباره عدالت بشود؛ یعنی، نه تنها زندگی محدود بشر در این کره خاکی، بدون عدالت بر پا نمی‌شود؛ بلکه سرتاسر جهان هستی و آسمان‌ها و زمین، همه در پرتو عدالت و تعادل نیروها و قرار گرفتن هر چیزی در مورد مناسب خود، برقرار است و اگر لحظه‌ای، و به مقدار سرسوزنی، از این اصل منحرف شود، رو به نیستی خواهد گذاشت.
از این رو خداوند متعال در آیات فراوانی، انسان‌ها را به اقامه عدل توصیه و امر فرموده است. [5] .
«عدالت»، عبارت است از اینکه انسان حق هر کس را بپردازد و نقطه مقابلش، آن است که ظلم و ستم کند و حقوق افراد را از آنها دریغ دارد. «قسط» مفهومش آن است که حق کسی را به دیگری ندهد، و به تعبیر دیگر «تبعیض» روا ندارد و نقطه مقابلش آن است که حق کسی را به دیگری دهد.
مفهوم وسیع این دو کلمه - مخصوصاً به هنگامی که جدا از یکدیگر استعمال می‌شوند - تقریباً مساوی است و به معنای رعایت اعتدال در همه چیز و همه کار و هر چیز را به جای خویش قرار دادن می‌باشد. [6] .
در روایات فراوانی مهم‌ترین هدف قیام حضرت مهدی‌علیه السلام «اقامه عدل و قسط» بیان شده است. تنها به برخی از آنها اشاره می‌گردد:
1 . امام‌علی‌علیه السلام فرمود: «...اَلْحادی عَشَرَ مِنْ وُلدی هُوَالمَهدِیُّ الَّذی یَمْلَأُ الاَرْضَ عَدْلاً وَقِسْطاً کَما مُلِئَتْ جُوْرَاً وَظُلْماً»؛ [7] «همانا یازدهمین فرزندم مهدی‌علیه السلام است، که زمین را پراز عدل و قسط می‌کند، آنگونه که پر از جور وظلم شده‌باشد».
2 . امام باقرعلیه السلام فرمود: «اِنَّ القائِمَ یَمْلِکُ ثَلاثَمِائَةٍ وَتِسْعَ سِنینَ کَما لَبِثَ اَهْلُ الکَهْفِ فی کَهْفِهِمْ یَمْلَأ الاَرْضَ عَدْلاً وَقِسْطَاً کَما مُلِئَتْ ظُلمَاً وَجَوْراً»؛ [8] «همانا قائم 309 سال به اندازه درنگ اصحاب کهف در غارشان حکومت خواهد کرد زمین را پر از عدل و قسط می‌کند، همان‌گونه که پر از ظلم و جور شده باشد».
3 . امام هادی‌علیه السلام فرمود: «اِنَّ الاِمامَ بَعْدی الحَسَنُ ابنی وَ بَعْدَ الحَسَنِ اِبْنَهُ القائِمُ الذی یَمْلأُ الاَرْضَ قِسْطاً وَعَدْلاً کَما مُلِئَتْ جُوراً وَ ظُلْماً»؛ [9] «پس از من فرزندم حسن است و پس از حسن فرزندش قائم‌کسی‌که زمین را از عدل و داد آکنده سازد، همچنان که پر از ظلم و جور شده باشد».
4 . عبدالعظیم حسنی می‌گوید: به امام جوادعلیه السلام عرض کردم: امیدوارم شما قائم اهل بیت محمد باشید کسی که زمین را پر از عدل و داد نماید؛ همچنان که آکنده از ظلم و جور شده باشد. فرمود: «یا اَبَاالقاسِمِ ما مِنَّا اِلاَّ وَهُوَ قائِمٌ بِأَمْرِاللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَهادٍ اِلی دینِ اللَّهِ وَلکِنَّ القائِمَ الَّذِی یُطَهِّرُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ الأَرْضَ مِنْ اَهْلِ الکُفْرِ وَالجُجُودِ، وَیَمْلَأُها عَدْلاً وَ قِسْطاً هُوَالَّذی تُخْفی عَلَی‌النَّاسِ وِلادَتُهُ، وَیَغیبُ‌عَنْهُمْ شَخْصُهُ‌وَیَحْرِمُ‌عَلَیهِمْ تَسْمِیَتُهُ وَهُوَ سَمِیُّ رَسُولِ‌اللَّهِ‌صلی الله علیه وآله وَکَنیُّهُ...»؛ «ای ابوالقاسم! هیچ یک از ما نیست جز آنکه قائم به‌امر خداوند و هادی به دین الهی است، اما قائمی‌که خدای‌تعالی به‌وسیله اوزمین راازاهل کفر و انکار پاک سازد و آن را پر از عدل و داد نماید، کسی‌است‌که ولادتش برمردم پوشیده و شخصش ازایشان نهان‌وبردن‌نامش‌حرام‌است. او هم نام و هم کنیه پیامبرصلی الله علیه وآله است و...». [10] .