اسم الکتاب : دانشنامه مهدویت و امام زمان عجل الله تعالی فرجه المؤلف : جمعی از نویسندگان الجزء : 1 صفحة : 374
شلمغانیه
پیروان ابوجعفر محمدبن علی شلمغانی معروف به ابن العزاقر از فرقههای غلاة شیعهاند. وی
نخست خود را باب مهدی اثنا عشری نامید، بعد دعوی حلول نمود و گاه خود را
روح القدس و مسیح میخواند. عدهای از کاتبان دولت و ثروتمندان و خواص بدو
گرویدند. مقصد سیاسی این گروه، بر انداختن عباسیان و طالبیان بود تا مردم
از دست حکمرانانی بالفعل و بالقوه خلاص شوند. گویند: میان پیروان شلمغانی
اباحه و آزادی جنسی رایج بود، قرآن را تأویل میکردند و بهشت را به معنای
شناخت و گرایش به آیین شلمغانی و دوزخ را عکس آن میدانستند. تکالیف اسلامی
را به جای نمیآوردند و همچون «سبعیّه» به هفت عالم و هفت آدم قائل بودند.
گویند: شلمغانی، دختر عثمان بن سعید را رجعت فاطمهعلیها السلام میخواند و
میگفت: روح پیغمبر در عثمان بن سعید (از نواب اربعه) حلول کرده است. وی
میگفت: «من و حسین بن روح وقتی داخل این کار شدیم، میدانستیم در چه امری
وارد میشویم». حسین بن روح شیعیان را از او بر حذر داشت و توقیع
صاحبالزمانعلیه السلام در لعن شلمغانی و چند مدعی دیگر بابیت بیرون آمد.
با اعدام شلمغانی در 322 ق نحله او هم ظاهراً از میان رفت و حتی یکی از
مریدانش در همان جلسه محاکمه، سیلی به صورتش نواخت! اما عدهای از بقایای
شلمغانیه گرد شخصی «بصری» نام - که مدعی بود روح شلمغانی در وی حلول کرده -
جمع شدند و چون وی به سال 340 ق وفات یافت، به دستور مهلبی وزیر، جانشین
وی بازداشت و خانههایشان بازرسی شد. کتابهایی در عقاید آن جماعت به دست
آمد و معلوم شد جوانی از ایشان مدّعی است روح علیعلیه السلام در وی حلول
کرده و زنی مدعی است روح فاطمهعلیها السلام در وی حلول کرده است: و یکی از
وابستگان بنی بسطام نیز از آن جماعت مدعی است: روح میکائیل در وی حلول
کرده است! مهلبی میخواست آنها را مجازات کند؛ اما آنها نزد معزالدوله
بویهای چنین وانمودند که شیعهاند و مهلبی برای آنکه متهم به ضدیت با تشیع
نشود، دیگر پیگیر آنها نشد. [1] و [2] .
[1] ر.ک: تشیّع و تصوّف، ص 191؛ کتاب الغیبة، ص 241؛ الفرق بین الفرق، ترجمه دکتر مشکور، ص 191؛ خاندان نوبختی، عباس اقبال، ص 237. [2] ر.ک: دایرةالمعارف تشیّع، ج 10، ص 44.
اسم الکتاب : دانشنامه مهدویت و امام زمان عجل الله تعالی فرجه المؤلف : جمعی از نویسندگان الجزء : 1 صفحة : 374