5- چرا علميّت با وصف اجتماع نمى‌كند؟

6- چرا « اسود » و « ارقم » غير منصرف مى‌باشند؟

جواب‌

1- اسم متمكن (منصرف) آن است كه دو سبب از اسباب نه‌گانه در آن نباشد و حكمش آن است كه حركات سه‌گانه اعراب (ضمه، فتحه و كسره) با تنوين بر آن داخل مى‌شوند مانند: جاء زيد، رأيت زيدا و مررت بزيد

2- اسم غير منصرف آن است كه دو سبب از اسباب نه‌گانه در آن باشد و حكمش آن است كه كسره و تنوين نمى‌پذيرد و در مورد جرّ آن را مفتوح مى‌خوانند مانند: جاء احمد، رأيت احمد، مررت باحمد

3- اسباب منع صرف عبارتند از: عدل، وصف، تأنيث، علميّت، عجميّت، جمع، تركيب، الف و نون زائده، وزن فعل‌

4- عدل عبارت است از تغيير دادن لفظ را از صيغه اصلى به صيغه ديگر و آن بر دو قسم است: تحقيقى و تقديرى.

تحقيقى آن است كه لفظ حقيقتا از صيغه اصلى خود تغيير كرده باشد مانند: ثلاث و مثلث و اخر و جمع كه در اصل ثلاثة ثلاثة و آخر و جمعاوات بوده‌اند.

5- جهتش آن است كه علميّت با وصف بودن منافات دارد زيرا به گفته ادباء وصف اقتضاء عموم داشته و علميّت مقتضى خصوص است و بين عموم و خصوص تنافى است.

6- زيرا در اصل براى وصف وضع شده‌اند و از طرفى داراى وزن فعل مى‌باشند.

سؤالات و تمرينات ص (29)

1- در مؤنث معنوى شرط غير منصرف بودن چيست؟

2- چرا در معارف شرط غير منصرف بودن فقط علميّت مى‌باشد؟

3- شرائط غير منصرف بودن اسماء عجمى را ذكر كرده و چند مثال براى آن بياوريد؟