مفارق: آنستكه عقلا انفكاكش از موضوع ممتنع نباشد مانند اوصاف انسان كه از افعال و احوالش مشتقّ مى‌شوند نظير قائم و قاعد.

لازم خود بر دو قسم است:

1- بيّن‌

2- غير بيّن‌

و بيّن نيز خود بر دو قسم مى‌باشد:

الف: بيّن بمعناى اخصّ.

ب: بيّن بمعناى اعمّ.

مقصود از بيّن بمعناى اعمّ لازمى است كه از تصوّر آن و تصوّر ملزومش و تصوّر نسبت بين آندو جزم و يقين بملازمه حاصل شود مانند اينكه مى‌گوئيم:

الاثنان نصف الاربعد يا الاثنان ربع الثّمانية.

چه آنكه وقتى اثنان بتنهائى تصوّر شود از اينكه نصف چهار يا ربع هشت هست غفلت مى‌گردد ولى زمانيكه عدد هشت را مثلا تصوّر نمائيم و نسبت بين آن و دو را نيز در نظر بگيريم جزم و يقين پيدا مى‌كنيم كه عدد دو ربع آن مى‌باشد.

و از همين باب است لزوم وجوب مقدّمه براى وجوب ذو المقدّمه چه آنكه وقتى وجوب نماز و لزوم وضوء و نسبت بين ايندو يعنى موقوف بودن نماز بر آن تصوّر گردد قطعا حكم بلزوم وضوء براى نماز مى‌شود.

و مراد از بيّن بمعناى اخصّ لازمى است كه وقتى ملزومش تصوّر مى‌شود آن نيز متصوّر گردد بدون اينكه نيازى به تصوّر شيئ ديگر باشد مانند تصوّر حرارت كه لازمه تصوّر آتش است.

متن:

4- التّخييرى و التّعيينى‌

الواجب التّعيينى ما تعلّق به الطّلب بخصوصه و ليس له عدل فى مقام الامتثال كالصّلوة و الصّوم فى شهر رمضان، فانّ الصّلوة واجبة لمصلحة فى نفسها لا يقوم مقامها واجب آخر فى عرضها.

و قد عرّفناه فيما سبق ص (69) بقولنا « هو الواجب بلا واجب آخر يكون‌