شارح گويد:

جمله‌اى كه صله براى موصول قرار مى‌گيرد بايد داراى شرائطى باشد كه ذيلا ذكر مى‌گردد.

الف: آنكه جمله خبريّه بوده نه انشائيّه.

و مقصود از جمله خبريّه آنستكه محتمل صدق و كذب باشد مانند قام زيد يا زيد قام.

ب: از معناى تعجّب خالى و مجرّد باشد.

ج: معنا و مضمون جمله خبريّه غالبا بايد معهود و براى مخاطب معلوم باشد.

مؤلّف گويد:

بقيد خبريّه بودن طلب و انشاء خارج شد از اينرو صحيح نيست بگوئيم: جاء الّذى اضربه يا جائنى الّذى ليته قائم.

ولى كسائى وقوع طلب براى صله را اجازه داده چنانچه هشام نحوى انشاء را تجويز كرده است.

و بقيد خلوّ از معناى تعجّب جمله‌اى را كه مشتمل برمعناى آن است خارج نمود لذا گفتن: جائنى الّذى ما احسنه غلط مى‌باشد.

و بقيد غالب خواست اشاره كند باينكه گاهى جمله صله معهود نيست مانند آنچه در فرموده حقتعالى است.

فغشيهم من اليمّ ما غشيهم.

شاهد در « غشيهم » دوّم است كه صله براى « ما » بوده و معهود و معروف نيست.

برخى از ادباء قيد ديگرى اضافه كرده و گفته‌اند:

شرط است كه صله موصول احتياج بكلامى قبل از آن نداشته باشد بنابراين گفتن جاء الّذى لكنّه قائم صحيح نيست زيرا جمله « لكنّه قائم» بمقتضاى اينكه لكن دلالت براستدراك دارد محتاج بجمله‌اى است كه قبل از آن‌