اعرابش بحركت است چنانچه در مثال:

انّ له ابا و له اخ و بنات الاخ.

كلمه « ابا » كه اسم انّ است نصبش به فتحه و « اخ » كه مبتداء است رفعش به ضمّه و « الاخ » كه مضاف اليه قرار گرفته جرّش به كسره مى‌باشد زيرا اضافه نشده‌اند.

دوّم: آنكه به غير ياء متكلّم اضافه شود و در صورت اضافه به ياء اعرابش به تقدير حركات است مانند آنچه در آيه (34) از سوره قصص يعنى:

و اخى هارون هو افصح منّى لسانا.

و در آيه (25) از سوره مائده يعنى:

ربّ انّى لا املك الّا نفسى و اخى‌ آمده است.

شاهد در « اخى هارون» آيه اوّل و « اخى » در آيه دوّم است كه اوّلى مرفوع است بابتدائيّت و رفعش بتقدير ضمّه بوده و دوّمى بواسطه عطف بر « نفسى » منصوب است به تقدير فتحه يا اگر عطف بر « ياء نفسى» باشد مجرور است به كسره مقدّره.

سوّم: آنكه مكبّر بوده و بصيغه مصغّر نباشد و در غير اينصورت اعرابش بحركت ظاهرى است.

چهارم: آنكه مفرد باشد چه آنكه اگر تثنيه يا جمع بيايد اعراب ايندو را مى‌گيرد.

سپس مصنّف براى اعراب نيابى كه واجد جميع شرائط است مثال « جاء اخو ابيك ذا اعتلا» را مى‌آورد.

شارح در ذيل آن مى‌گويد:

پس كلمه « اخو » مفرد، مكبّر و مضاف به « ابيك » است.

و « ابى » مفرد، مكبّر و مضاف به كاف مى‌باشد.

و « ذا » اضافه به « اعتلا » شده است.

لذا « اخو » رفعش به واو و « ابى » جرّش به ياء و « ذا » نصبش به الف‌