اشكال‌

اگر در مقام اشكال گفته شود : مراد از « القسم الاوّل » مسائل منطقيّه است بنابراين چگونه ميتوان براى ظرف « فى المنطق » توجيه قائل شد .

جواب‌

ممكنست بگوئيم : از « القسم الاوّل » الفاظ و عبارات قصد شده و از « المنطق » معانى پس معناى عبارت متن چنين ميشود :

اين الفاظ و عبارات در توضيح اين معانى است .

و البته براى توجيه ظرف وجوه ديگرى ميتوان احتمال داد .

شرح : قوله : ان قيل اه :

اين عبارت در ارتباط با اشكالى است كه بظاهر عبارت مصنّف وارد است و توضيح اشكال با جوابش اينست :

قطعا بين ظرف و مظروف بايد تغاير باشد چه آنكه حلول و دخول چيزى در خودش عقلا محال است چنانچه گفتن اليوم فى اليوم يا المكان فى المكان غلط است با توجّه باين امر ميگوئيم مقصود از « القسم الاوّل » در عبارت متن قواعد و مسائل منطقى است در حاليكه مصنّف آنرا مظروف و « فى المنطق » را ظرف آن قرار داده و اين مستلزم آنست كه بگوئيم المنطق فى المنطق و محذور حلول شئ در خودش پيش مى‌آيد پس براى رفع اين ايراد عبارت را بايد توجيه نمود . لذا مرحوم محشّى در مقام توجيه ميفرمايند :

مقصود از مظروف « القسم الاوّل » الفاظ و عبارات بوده و از ظرف « فى المنطق » معانى ميباشد . از اينرو معناى عبارت چنين ميشود : الفاظ و عبارات اين كتاب در توضيح و بيان معانى منطقيه ميباشد .

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص