و مانند صحبت كردن در « الف » اين كلمه كه چرا از « بسم اللّه» در خطّ و نوشتن حذف شده و نظير باء و لام جاره كه چرا در لفظ مكسور قرائت مى‌شوند.

و همچنين مثل صحبت در اينكه « الف » ذاكه اسم اشاره است آيا زائده بوده چنانچه كوفيون قائلند يا از « ياء » يعنى عين الفعل كه لام الفعلش ياء ديگرى است و حذف شده قلب گرديده همانطورى كه اهل بصره گفته‌اند.

و جاى تعجب است چطور مكّى بن ابى طالب چنين بحث‌هائى را در كتابش كه براى بيان مشكلات اعراب نوشته آورده بااينكه اينگونه ابحاث ارتباطى با علم اعراب ندارند. و بعضى از ادباء وقتى متعرّض كلمه‌اى شده‌اند مكسّر و مصّغر و مؤنث و مذكر و لغات وارد در آن و قراءات حكايت شده را نيز توضيح داده اگرچه علم اعراب هيچ‌گونه ابتنائى بر آنها ندارد.

شرح‌

قوله: على الفه: يعنى « الف » اسم.

قوله: هى عين: ضمير « هى » به « ياء » راجع بوده و مقصود از « عين » عين الفعل ميباشد.

قوله: و اللّام: يعنى و لام الفعل.

قوله: مكى بن ابيطالب: وى همان قيروانى است كه به علم تفسير و قرائت و ادب وارد بوده و از وى كتبى مخطوطه بجاى مانده است.

متن: و الثالث: اعراب الواضحات، كالمبتدأ و خبره، و الفاعل و نائبه، و الجار و المجرور و العاطف و المعطوف، و أكثر الناس استقصاء لذلك الحوفي.

و قد تجنبت هذين الأمرين و أتيت مكانهما بما يتبصر به الناظر، و يتمرّن به الخاطر، من إيراد النّظائر القرآنية، و الشواهد الشعرية، و بعض ما اتفق في المجالس النحوية.