مكان آنها هميشه بر وزن مفعل مى‌آيد مانند: مشرق « زمان طلوع» مغرب « زمان غروب».

و در بعضى از افعاليكه مضارع آنها مضموم العين است اسم زمان و مكانشان هم بفتح قرائت شده و هم بكسر مانند: محشر « زمان برانگيختن» منسك « زمان عبادت» و نيز در بعضى از افعاليكه مضارع آنها مكسور العين است اسم زمان و مكانشان هم بفتح قرائت شده و هم بكسر مانند مضربة « زمان زدن».

مفعال: وزن اسم زمان و مكانيستكه از ثلاثى مجرد بوده و فاء الفعلش حرف علّة باشد مانند: ميعاد « وعده‌گاه » و ميلاد « زمان تولّد».

و امّا اسم زمان و مكان از غير ثلاثى مجرّد چه ثلاثى مزيد و چه رباعى مجرّد و چه رباعى مزيد بر وزن اسم مفعول همان باب مى‌آيد.

تبصره‌

بعضى از كلمات جامد هستند كه بر وزن مفعله ميآيند و دلالت بر مكان هم مينمايند و لكن در اصطلاح بآنها اسم مكان نميگويند مثلا اسد در لغت عرب بمعناى شير است حال اگر در مكانى اين حيوان كثير الوجود باشد از آن مكان به مأسده تعبير ميكنند يعنى مكانى كه شير در آن زياد است يا مذأبه موضعى كه ذئب و گرگ در آن زياد است.

و امّا صرف اسم زمان و مكان مانند صرف سائر مشتقّات است و بمنظور عدم تطويل از ذكر آن خوددار مينمائيم.

اسم آلت‌

اسم مشتقّى است كه از مصدر اخذ ميشود براى اينكه دلالت كند بر چيزيكه واسطه رساندن فعل است از فاعل بمفعول مانند مفتاح « آلت گشودن » مكحله « آلت سرمه كشيدن» مقراض « آلت چيدن » .