برايم سخت است چرا كه در آن، تباهى همه امت نهفته است، چگونه؟! و امام سجّاد عليه السّلام با لبخندى سرشار از مهر، با كلامى كوتاه ابان را سرشار از يقين مى‌سازد. ابان هر چه مى‌خواهد مى‌پرسد و امام پاسخ مى‌دهد. و بدينسان ابان از اصحاب امام سجّاد عليه السّلام بشمار مى‌آيد. [1] روز بعد ابان را در خانه عامر بن واثله مى‌بينيم كه با او خلوت كرده و حقايقى را از وى مى‌شنود و ثبت مى‌نمايد. و اين همان مقطع بس مهم تاريخى ورود ابان به صف اصحاب امامان معصوم عليهم السّلام و مشايخ بزرگ شيعه دوره حضور است. از اين پس ابان از كادرهاى برجسته نهضت فرهنگى زير زمينى شيعه است.

* سالهاى دهه 80 و 90 هجرى؛

بصره، ابان هر چه بيشتر در استتار تقيّه فرو مى‌رود تا شكّ و ترديد سنّيان اموى و جاسوسان خلافت غصب را بر نيانگيزد. از كوفه پرهيز دارد، چرا كه به شدّت كنترل مى‌شود و زير نظر است؛ تور پليسى و ترور خلافت و شدّت خفقان در حاكميت حجّاج بر عراق به اوج خود رسيده و رعايت تاكتيك تقيه در پيچيده‌ترين اشكال تاريخى خود حياتى و ضرورى است. و درست در همين مقطع است كه ابان در استتار تقيّه از صافى سانسور و تفتيش خلافت مى‌گذرد و وارد تاريخ رسمى مى‌شود؛ پارسايى شب زنده‌دار و گنجينه‌اى سرشار از احاديث نبوى، به راستى او كيست كه ابو حنيفه و ابو يوسف و سفيان ثورى و شعبة بن حجاج و ... را به محضر خويش كشانده كه با چه حرص و ولعى از او استماع حديث مى‌كنند و در محافل عاميانه و علمى سنيان از شدّت زهد و پرهيز از سياست وى، او را در كنار مالك بن دينار عارف و صوفى برجسته سده نخست هجرى مى‌دانند. [2] مشايخ سنى‌