حواشى بخش اوّل‌

نهروان: مكانى است وسيع ميان بغداد و واسط در جانب شرقى دجله حدّ بالاى آن متصل است به بغداد و در آن بلادى است چون اسكاف و جرجرا يا وصافيه و دير قنىّ. جنگ امير المؤمنين على (ع) با خوارج در اين مكان اتفاق افتاد. (معجم البلدان)

ابن حبيش: مراد زرّ بن حبيش يا زرّ بن حباشه است. از مردم كوفه و همگان او را از ثقات دانند. زمان جاهليت را درك كرده ولى به ديدار پيامبر (ص) نائل نشده. مردى عالم به قرآن و فاضل بود. در صد و بيست سالگى به سال 83 ه وفات كرد.

ابن ابى ليلى: مراد محمد بن عبد الرحمن بن ابى ليلى است. از راويان شيعه و از اصحاب امام جعفر صادق (ع).

احزاب/ 61 و 62.

غنىّ: يكى از تيره‌هاى قبيله غطفان.

باهله: قبيله‌اى از قيس عيلان.

سعيد الاشعرى: سعيد بن ابى بردة بن ابى موسى الاشعرى، از مردم كوفه بود و از راويان ثقه.

عبد اللّه رومى: عبد اللّه بن فيروز ديلمى از بزرگان تابعين و ثقات روات.

ابو يحيى: به احتمال قوى حكم بن سعيد حنفى، از اصحاب امير المؤمنين على (ع) است. (بنگريد به جامع الرواة 2/ 424)

حارث بن حصيره: ابو نعمان ازدىّ كوفى. از تابعين. از امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) روايت مى‌كند (بنگريد به جامع الرواة 1/ 172).

عمرو بن عمير بن محجن حنفى كوفى، شيخ در رجال خود او را از اصحاب امام صادق (ع) بر شمرده بنابراين روايت پدرش از على (ع) بعيد مى‌نمايد. شايد چيزى از سند افتاده باشد.

ابو ودّاك: جبر بن نوف همدانى بكالى، از مردم كوفه. (تقريب التهذيب 1/ 125) نام او مكرر در اسنادهاى اين كتاب آمده است.

اشعث بن قيس كندى، نامش معدى كرب بود. در ايام امير المؤمنين على (ع) سر منافقان بود و از بد خواهان او. در قتل آن حضرت شركت داشت. هر چند نخست از اصحاب على (ع) بود بعد از واقعه صفين در شمار خوارج در آمد. در سال 40 ه بعد از شهادت على (ع) بمرد.

قيس بن سكن اسدى، از مردم كوفه بود، در تقريب التهذيب 2/ 129 آمده است كه قيس از ثقات بود و پيش از سال 70 ه درگذشت.

مسكن (بر وزن مسجد) موضعى است نزديك اوانا بر ساحل نهر دجيل، نزديك دير جاثليق.

مائده/ 21.

طارق بن شهاب: ابو حيه كنيه داشت. از اصحاب امير المؤمنين بود و در سال 82 ه جهان را بدرود گفت. (رجال طوسى، تقريب التهذيب 1/ 376 و تهذيب التهذيب 5/ 3)

نخيله: موضعى است نزديك كوفه.

محتمل است نمير بن وعله همدانى باشد كه از روات است. (محدث، الغارات ص 24)

مستظل بن حصين: البارقى ازدى عصر جاهليت را درك كرد. از تابعين است. از عمر و على (ع) روايت‌