داستان تسلط هولاكو به «مستعصم» و زندانى شدن وى و نان ندادن به «مستعصم» و تضرع خليفه و نان خواستن از هلاكو و طبق پر از طلا و جواهرات را براى زندانى فرستادن معروف است و مشهور، كه مستعصم گفت چرا امير مرا مسخره ميكند؟ طلا خورده نميشود نان ميخواهم بخورم، و جواب هلاكو كه (چرا چيزى كه خورده نميشود خرج مملكت و لشكر خود نكردى كه با اين روز افتادى ...؟) مشهور است خواجه را چه تقصير ...؟

اندك مراجعه به تواريخ زمان بنى عباس خاصه آخر عمرشان و زمان خواجه و مستعصم و هلاكو علت و يا علل شكست بغداد و فتح «مغول» را آشكار ميكند چه خواجه بود و چه نبود عباسيان منقرض ميشدند و بغداد سقوط ميكرد، وگرنه قول خداى را نپذيريد.[1]

هرآنچه موجب سقوط آبادى‌هاى مسلمين از مرزهاى كشور اسلامى تا مركز بغداد شد همان علل موجب سقوط بغداد گشت. عامل سقوط بغداد مستى و بى‌تدبيرى خلفاى عباسى بود. درست چهل سال مى‌گذشت كه آتش جنگ و ويرانى از خراسان آغاز شده بود. اما خليفه عباسى در بغداد هرگز در فكر ترميم لشكر و مقابله با سپاه مغول نبود، گويى مى‌گفت: «بغداد ما را بس است».

اگر به راستى يك توطئه سرّى معيّن بين وزير و هلاكو در جريان بود بايد شيعيان بغداد از اين حمله جان به سلامت مى‌بردند. درحالى‌كه حمله به جمعيت غيرنظامى شهر آغاز شد، تخريب و آتش زدن و هرچه توانستند كشتند و خون از ناودان‌هاى شهر سرازير شد. فقط يهود و نصارى از اين يورش جان به سلامت بردند. بغداد به سال‌

-اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى‌ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ‌ (8 مائده).

درباره خدمات بايسنقر ميرزا به عالم علم و هنر و ترويج كتاب و كتابخانه و صحافى و تذهيب و تشويق علماء و نويسندگان و آثار وى در تاريخ و دوران صفويه: رجوع شود به كتاب از سعدى تا جامى چاپ دوم ص 655 ببعد.

[1]إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِكَ قَرْيَةً أَمَرْنا مُتْرَفِيها فَفَسَقُوا فِيها فَحَقَّ عَلَيْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْناها تَدْمِيراً (16 اسرى)