علوم كشفى و معارف حق دارد. و همچنان‌كه پاكسازى آينه نياز به مقدمات قبلى دارد و بخشى ازين مقدمات به پاك‌سازى كامل كه غرض اصلى است نزديكتر از ديگر بخش است، كارهاى مؤثر در صفادهى قلب و پاكسازى آن نيز چنين وضعى دارند، و هر حالتى كه به صفاى كامل قلب نزديكتر باشد از حالت سابق برتر خواهد بود، چرا كه به مقصد اصلى و مطلب حقيقى نزديك‌تر است.

فصل [6] توضيح بيشترى پيرو فصل پيش‌

همچنان‌كه از گفتار گذشته ملاك برترى بعضى از حالات و ملكات قلبى روشن شد، ملاك برترى اعمال و كردار نفسانى و بدنى در سنجش باهم نيز از همين گفتار آشكار مى‌گردد؛ چرا كه اثربخشى آنها در صفاى قلب نيز چون نسبت به يكديگر سنجيده شوند شدت و ضعف دارد.

هر عملى يكى از دو اثر را خواهد داشت: يا حالتى براى قلب پيش مى‌آورد كه مانع از مكاشفه بوده و موجب ظلمت قلب مى‌گردد و آن را بسوى نقش و نگارهاى دنيوى و شهوتهاى آن مى‌كشد و موجب حجاب براى نفس و دورى آن از رحمت الهى و محروم گشتنش از نعمتهاى اخروى مى‌گردد؛ و يا قلب را حالت آمادگى براى مكاشفات حقه مى‌بخشد و موجب صفاى نفس و تجرد آن از بستگى‌هاى شهوى و غضبى مى‌گردد، و مقتضى روگردانيش از مرض‌هاى حيوانى و رسوخ در زمين جسمانى و ديدگاههاى حسى، و موجب انگيزش وى براى رسيدن به وجه الله و دورى از ما سواى او مى‌گردد.

اعمال بخش اول را «گناه» و بخش دوم را «طاعت» مى‌ناميم. و همچنان‌كه اثر گناهان در ظلمت قلب و قساوت آن مختلف باشد- كه بعضى بزرگتر و برخى كوچكتر و داراى درجات متفاوتند- طاعتها نيز در روشنى‌بخشى قلب و پاك‌سازى آن اثرات گونه‌گون دارند و درجه‌ى فضيلت و برترى هر طاعتى به اندازه‌ى اثربخشى آن در روشن‌سازى قلب مى‌باشد.

و آخرين هدف و برترين مقصود- همچنان‌كه بارها گفته شد-