كتاب صرف مير

بسم اللّه الرحمن الرحيم‌

بدان- أيّدك اللّه تعالى فى الدّارين- كه كلمات لغت عرب، بر سه گونه است: اسم است و فعل است و حرف. اسم چون رجل و علم.

فعل چون ضرب و دحرج. حرف چون من و إلى.

و تصريف در لغت: «گردانيدن چيزى است از جايى به جايى و از حالى به حالى» و در اصطلاح علما عبارت است از: گردانيدن يك لفظ بسوى صيغه‌هاى مختلفه تا حاصل شود از آن معناهاى متفاوته.

و تصريف در اسم كمتر باشد چون: رجل رجلان رجال و رجيل و تصريف در فعل بيشتر باشد چون: ضرب ضربا ضربوا ضربت ضربتا ضربن ضربت ضربتما ضربتم ضربت ضربتما ضربتنّ ضربت ضربنا و چون: يضرب يضربان يضربون تضرب تضربان يضربن تضرب تضربان تضربون تضربين تضربان تضربن أضرب نضرب.

و تصريف در حرف نباشد زيرا كه در حرف تصرّف نيست.

فصل: [بناى اسم‌]

اسم را سه بناست: ثلاثىّ و رباعىّ و خماسىّ و هريك از اين‌

جامع المقدمات (جامعه