صفت ذات مى شمارند.

قضا و قدر

قانون عليت در جهان هستى به نحو استثنا ناپذير، حكمفرما و جارى است. به مقتضاى اين قانون، هر يك از پديده هاى اين جهان در پيدايش خود به عللى (اسباب و شرايط تحقق) بستگى دارد كه با فرض تحقق همه آنها (كه علت تامه ناميده مى شود) پيدايش آن پديده (معلول مفروض) ضرورى (جبرى) است و با فرض فقدان همه آنها يا برخى از آنها پيدايش پديده نامبرده محال است. با بررسى و كنجكاوى اين نظريه، دو مطلب ذيل براى ما روشن مى شود:

1- اگر يك پديده (معلول) را با مجموع علت تامه و همچنين با اجزاى علت تامه اش بسنجيم، نسبت آن به علت تامه نسبت ضرورت (جبر) خواهد بود و نسبتش به هر يك از اجزاى علت تامه (كه علت ناقصه ناميده مى شود) نسبت امكان است؛ زيرا جزء علت نسبت به معلول تنها امكان وجود را مى دهد، نه ضرورت وجود را.

بنابراين، جهان هستى كه هر پديده از اجزاى آن در پيدايش خود بستگى ضرورى به علت تامه خود دارد، ضرورت در سراسر آن حكمفرما و پيكره آن از يك سلسله حوادث ضرورى و قطعى تنظيم شده است، با اين حال صفت امكان در اجزاى آن (پديده ها كه به غير