عبادات تكليفيّه، بر وفق عبادات تكوينيّه باشد و عبادت تكليفى، امتثال اوامر و نواهى تشريعيّه است، و عبادت تكوينى، امتثال اوامر و نواهى تكوينيّه و استكمالات تكوينيّه شش باشد.

در لطايف شش‌گانه آدمى- كه به وجهى، تأويل خلقت در «ستة ايّام» است كه در جاى ديگر شرح داده‌ايم- پس، در عابد «ما فيه الاستكمال» شش و «ما به الاستكمال» نيز شش است، تا عالمين انسان صغير و انسان كبير، متطابق باشند و تفاوت، به اجمال و تفصيل است.

مسائل: در صيام، از احكام خمسه شرعيّه، غير [از] «مباح»، همه [اقسام‌] راه دارد؛ امّا «واجب» گذشت، و امّا روزه «مندوب» بسيار است، چه: «الصوم جنّة من النّار» [1]، مطلق آمده است و همه، در كتب فقهيّه مذكور است، لكن متأكّد الاستحباب آنها [مورد اشاره قرار مى‌گيرد]، از آن جمله است:

صوم سه روز، از هر ماه، اوّل خميس از هر ماه، و آخر خميس از هر ماه، و اوّل اربعاء از عشر دوم. و از آن جمله است، شش روز بعد از عيد فطر، و از آن جمله است «ايّام البيض» با حذف موصوف، اعنى: ايّام الليالى البيض- كه سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم باشد، از هر ماه كه اين شب‌ها، تماما با فروغ مه روشن‌اند- و از آن جمله است، ايّام «مولد» و «مبعث» نبى صلّى اللّه عليه و آله و «غدير» و «دحو الارض» و «اوّل ذى الحجّة» و «مباهله» و ماه مبارك «رجب» و «شعبان» و غير ذلك.

اسرار: آن سه روز، و آن شش روز، در بعضى از اسرار مماثل‌اند. چه، در بعض اخبار معلّل است كه مواظبت بر صوم آن شش روز، معادل است با صوم دهر، زيرا كه: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها». [2] پس، ماه مبارك، عند اللّه ده ماه محسوب مى‌شود، و آن شش روز، دو ماه و [طبق اين محاسبه، در] مجموع يك سال مى‌شود، و با دوام اين شيوه مرضيّه، معادل «صوم الدّهر» مى‌شود و همچنين صوم سه روز هر ماه.