آنكه همه عبادات براى اوست، چنانكه خانه را اضافه تشريفيّه به خود داده، چه خانه دل و چه خانه گل، با آنكه همه اماكن و مساكن، ملك اوست، زيرا كه صوم «كفّ» است و ترك شهوات، و سرّى است، نه جهرى، و مشاهد خلق نيست، مانند اعمال ديگر و در اين، خلوص محض است، و در حديث نبوى است كه: «الصّوم جنّة من النّار» [1]، و «جنّة»- به ضمّ- سپر است، و آتش اختصاص ندارد به آتش صورى كه شهوات آتش‌هااند در درون آدمى، طبيعى.

بيت‌

عدوى خانه در پهلو نشسته‌

تو بر خصم برونى، در ببسته!

عدوىِ خانه، خنجر تيز كرده‌

تو از خصم برون، پرهيز كرده!

و حال آنكه:

گر شود دشمن، درونى نيست‌

باكى از دشمنِ برونى نيست‌

پس، شهوات، همه نيران و اسلحه اتباع شيطان‌اند و با اكل و شرب زياد، نه بر سبيل توسّط زياد مى‌شوند، چنانكه حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله فرموده: «انّ الشّيطان ليجرى من ابن آدم مجرى الدّم فضيقوا مجاريه بالجوع» [2]، و نيز فرموده: «لو لا انّ الشّياطين يحومون على قلوب بنى آدم لنظروا الى ملكوت السّماء» [3]، بلكه ميانه عقل با جسد، و طبايع- كه همه اشراقات روح‌اند- تنازع است، و «روح» را، با «تن» خطابى است. [4]

مثنوى‌

تن همى‌نازد، به خوبى و جمال‌

روح پنهان كرده، كرّ و فرّ و بال‌

گويدش: كاى مزبله، تو چيستى؟

چند روز، از پرتوِ من زيستى‌

غنج و نازت، مى‌نگنجد در جهان‌

باش تا كه من شوم، از تو نهان‌

سبزه‌ها گويند: ما سبز از خوديم‌

خرّم و خندان، و بس زيبا شديم‌