شرح احوال ابوالفتوح رازى

قديم ترين ترجمه حالى كه از او به دست است به قلم دو نفر از معاصرين و تلامذه او است: يكى شيخ منتجب الدين ابوالحسن على بن عبيداللّه بن الحسن بن الحسين بن بابويه رازى متوفّى بعد از سنه ۵۸۵ صاحب فهرست معروف كه در اول مجلّد بيست و پنجم بحارالأنوار مرحوم مجلسى بتمامه مندرج است، و ديگر رشيد الدين ابوجعفر محمّد بن على بن شهرآشوب مازندرانى معروف به ابن شهرآشوب متوفّى در سنه ۵۸۸ صاحب كتاب مشهور معالم العلماء كه اخيرا در طهران به توسّط دوست فاضل من آقاى عباس اقبال آشتيانى به طبع رسيده.
شرح حال ابوالفتوح رازى در دو كتاب مزبور گرچه در نهايت اختصار و حاوى هيچ گونه معلومات تاريخى نيست ولى چون به قلم دو نفر از معاصرين خود مؤلّف است در غايت اهمّيت است، ترجمه عين عبارت منتجب الدّين از قرار ذيل است:
شيخ امام جمال الدين ابوالفتوح حسين بن على بن محمّد خزاعى رازى عالم و واعظ و مفسّر و متديّن، او را تصانيفى است از آن جمله: تفسير موسوم به روض الجنان [1] ] و روح الجنان [2] ] فى تفسير القرآن در بيست مجلّد و روح الأحباب و روح الألباب فى شرح الشهاب. [3] هر دو كتاب مزبور را من بر مؤلف

[1] روض و روح هر دو به فتح «راء» است و جنان اول به كسر جيم است جمع جنّت يعنى باغ و جنان دوم به فتح جيم است به معنى قلب و روح الجنان يعنى گشايش قلب.

[2] اين دو كلمه يعنى روح الجنان قطعا از نسخه مطبوعه فهرست منتجب الدين از قلم افتاده چه عين همين دو كلمه در أمل الآمل شيخ حرّ عاملى به نقل از همين فهرست منتجب الدين صريحا واضحا موجود است و أمل الآمل چنان كه گفتيم عين عبارت فهرست منتجب الدين را بدون تصرف نقل مى كند (رجوع شود به أمل الآمل، مطبوع در آخر رجال استرآبادى، ص ۴۷۳).

[3] يكى از اين دو روح و ظاهرا اوّلى به فتح «راء» است و ديگرى به ضمّ آن، و مقصود از «شهاب» كتاب شهاب الأخبار محمد بن سلامه قضاعى است كه شرح آن عن قريب مذكور خواهد شد.