اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 564
منافقان در جنگ يكى از آثار مهمّ جنگ احُد
جدا شدن صف مؤمنان از منافقان بود كه در آيات قرآن بدان تصريح شده است: «و ما اصبَكُم يَومَ التَقَى الجَمعانِ فَبِاذنِ اللَّهِ و
لِيَعلَمَ المُؤمِنِين* و لِيَعلَمَ الَّذينَ نافَقوا ...».
(آلعمران/ 3، 166- 167) نفاق عبداللّهبن ابى در هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله
به مدينه ريشه دارد؛ زيرا اوس و خزرج پيش از هجرت مصمّم بودند او را فرمانرواى خود
كنند؛ امّا با حضور رسول خدا صلى الله عليه و آله در مدينه و پيمان با او، اين
تصميم خود به خود از ميان رفت[1] و غزوه احُد باعث شد كه او و طرفدارانش به طور آشكار در برابر
تصميم رسول خدا صلى الله عليه و آله به مخالفت برخيزند و مورد خشم و غضب الهى قرار
گيرند[2]:
«افَمَنِ اتَّبَعَ رِضونَ اللَّهِ كَمَن باءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللَّهِ و مَأوهُ
جَهَنَّمُ ...». (آلعمران/ 3، 162) خداوند در آيه ديگر مخالفت آن روز عبدالله بن
ابى و طرفدارانش را به كفر، نزديكتر تا به ايمان مىداند و از آنان به صورت كسانى
كه به زبان چيزى مىگويند كه در دل بدان معتقد نيستند ياد مىكند: «... هُم لِلكُفرِ يَومَذٍ اقرَبُ مِنهُم لِلايمنِ يَقولونَ
بِافوهِهِم ما لَيسَ فى قُلوبِهِم واللَّهُ اعلَمُ بِما يَكتُمون»[3]. (آلعمران/ 3، 167) كارشكنى منافقان،
افزون بر كاهش يك سوم از سپاه اسلام،[4] سبب ترديد و سستى در برخورد با منافقان در قسمتى ديگر از سپاه اسلام
شد: «فَما لَكُم فِى المُنفِقينَ فِئَتَينِ ...» (نساء/ 4، 88)[5] كه اگر لطف خداوند به مؤمنان نبود، آنان نيز با پيامبر صلى الله
عليه و آله مخالفت مىكردند.[6] خداوند در اين باره مىفرمايد:
«اذ هَمَّت طَافَتانِ مِنكُم ان تَفشَلا واللَّهُ ولِيُّهُما». (آلعمران/ 3، 122) اين دو طايفه، بنوسلمه و بنوحارث از انصار يا
طايفهاى از انصار و طايفهاى از مهاجران بودند.[7] به گفته طبرى آنچه سبب سستى و تصميم به بازگشت اين دو طايفه شد،
ضعف ايمان يا نفاق آنها نبود؛[1]. السيرة النبويه،ابن هشام، ج 2، ص 588؛ بحارالانوار، ج 19، ص 107- 108؛ فروغ ابديت، ج 1، ص 450 [2]. التبيان، ج 3، ص36 [3]. غررالتبيان، ص 231 [4]. السيرة النبويه،ابنهشام، ج 3، ص 64؛ تفسير ثعالبى، ج 1، ص 311 [5]. اسباب النزول، ص138 [6]. كشف الاسرار، ج 2،ص 260 [7]. مجمعالبيان، ج 2،ص 824؛ الكشاف، ج 1، ص 409
اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 564