اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 284

بدون قوّه، و خير آن بدون شر، و نفع آن بدون ضرر باشد و وجود چنين عالم مادّى محال است. [1] نظام جهان، ذاتىِ جهان و قطعى و تخلّف ناپذير است، نه تشريفاتى و قراردادى كه بتوان در اجزا يا ارتباط بين اجزا تغيير پديد آورد. اراده حق، يعنى اراده همه اشيا و همه‌روابط ونظام‌هاى آن. [2] وجودْ خير است و هرچه قابل وجود باشد، خداوند وجود را بدان افاضه مى‌كند. ظلمت و شرارت به جعل جاعل نيست؛ بلكه ازلوازم هويّت او است؛ [3] بدين جهت نه مى‌توان وجود لغيره را كه مبدأ شر براى ديگران است، از وجود لنفسه تفكيك كرد و نه مى‌توان موجودات هستى را از يك‌ديگر تجزيه نمود. [4]
7. آفرينش ابليس، بر مبناى استعداد وى صورت پذيرفته، به گونه‌اى ديگر امكان‌پذير نيست و پروردگار به هرچيز، آفرينشى را كه درخور او است، عطا كرد؛ سپس آن را هدايت فرمود: «رَبُّناالَّذِى أَعطَى‌كُلَّ شَى‌ءٍخَلقَهُ.» (طه/ 20، 50) از اضافه خلق به ضمير، چنين برمى‌آيد كه هرچيز فقط گونه‌اى خاص از وجود را پذيرا است و بس، و خداوند همان را بدو مى‌دهد. [5]
افزون بر پاسخ‌هاى پيشين، برخى گفته‌اند: چون خداوند مى‌دانست آنان كه با وسوسه‌اى كفر مى‌ورزند، بدون او نيز چنين خواهند بود، وجود ابليس، موجب افزايش مفسده نخواهد بود، و انسان را به آن وانخواهد داشت؛ بلكه ممكن است موجب مشقّت تكليف شود كه در اين صورت، بندگان به سبب آن، ثواب بيش‌ترى كسب مى‌كنند. [6]
برخى از پاسخ‌هاى پيشين، راز امهال را نيز روشن مى‌سازد؛ ولى افزون بر اين پاسخ‌ها، براى انظار و مهلت‌يابى ابليس از سوى خداوند، جواب‌هاى ديگرى نيز ذكر شده است: الف. طبق پاره‌اى از روايات، خداوند براى پاداش عبادت‌ها، تقاضاى امهال او را پذيرفت. [7] ب. هدف خداوند در امهال او آن بود كه وقت توبه و اعتذار را بر او وسيع‌

[1]. الميزان، ج 8، ص601؛ عدل الهى، ص 142- 143
[2]. عدل الهى، ص 99
[3]. رياض السالكين، ج3، ص 181
[4]. عدل الهى، ص 142
[5]. عدل الهى، ص 148
[6]. التفسير الكبير، ج14، ص 39 و ج 21، ص 9
[7]. البرهان، ج 1، ص174؛ الميزان، ج 8، ص 61

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 284

صيغة PDF

شهادة

الفهرست