اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 228
الَّذِى وَهَبَ لِى
عَلَى الكِبَرِ إِسمعيل ...» دليل آن است كه ابراهيم
عليه السلام در سنين پيرى (حداقل در 64 سالگى[1] و حداكثر در 117 سالگى)[2] فرزند دار شده؛ بنابراين، عزيمت ابراهيم عليه السلام به مكّه نيز در
همين سنين بوده است. از نيايش حضرت در آيه 126 بقره/ 2:
«رَبّ اجعَل هذا بَلَداً ءَامِناً ...» استفاده شده كه
هنگام ورود او به سرزمين مكّه، در آن محل، شهرى نبوده و اسكان اسماعيل و هاجر در
آن سرزمين، زمينهساز تأسيس شهر مكّه بوده و دعاى ابراهيم در آيه 35 ابراهيم/ 14: «رَبّ اجعَل هذا البَلَدَ ءَامِناً ...»
نشان مىدهد كه در زمان خود ابراهيم عليه السلام در آن مكان، شهر مكّه شكل گرفته
بوده.[3] بناى كعبه بيشتر مفسّران برآناند
كه كعبه پيش از ابراهيم وجود داشته است.[4] آيه 127 بقره/ 2 «وَ إِذ يَرفَعُ
إِبرهيمُ القَواعِدَ مِنَ البَيت ...» نشان مىدهد كه پايههاى
خانه كعبه قبل از ابراهيم موجود بوده[5] و آيه 96 آلعمران/ 3: «إِنَّ أَوَّلَ بَيتٍ
وُضِعَ لِلنّاس ...» نيز مؤيّد همين مطلب است.[6] بعضى در اين زمينه به آيه 37 ابراهيم/
14: «رَبَّنا إِنّى أَسكَنتُ مِن ذُرّيَّتِى بِوادٍ غَيرِ ذِى زَرعٍ
عِندَ بَيتِكَ المُحَرَّم ...» تمسّك جستهاند؛ زيرا «عِندَ بَيتِكَ المُحَرَّم»
نشان مىدهد كه هنگام عزيمت ابراهيم با اسماعيل و هاجر به مكّه، اثرى از كعبه وجود
داشته است.[7] اين استدلال در صورتى پذيرفته است كه
ثابت شود سخن مزبور هنگام آوردن اسماعيل و هاجر به مكّه گفته شده باشد؛ ولى بعضى
زمان اين سخن را پس از بناى كعبه و تأسيس شهر مكّه و در اواخر عمر حضرت
دانستهاند.[8] از روايات متعدّدى برمىآيد كه محل
كعبه[1]. الكشاف، ج 2، ص560 [2]. مجمعالبيان، ج 6،ص 491 [3]. الميزان، ج 12، ص68 [4]. التبيان، ج 1، ص462؛ مجمعالبيان، ج 7، ص 128؛ نمونه، ج 1، ص 454؛ التفسيرالكبير، ج 4، ص 57؛الدرالمنثور، ج 6، ص 30؛ تفسير قرطبى، ج 12، ص 25؛ جامعالبيان، مج 1، ج 1، ص 749؛قصصالانبياء، شعراوى، ج 1، ص 553 [5]. التفسير الكبير، ج4، ص 57؛ نمونه، ج 1، ص 454 [6]. نمونه، ج 1، ص 454و ج 3، ص 11؛ قصص الانبياء، شعراوى، ج 1، ص 555 [7]. نمونه، ج 1، ص454؛ قصصالانبياء، شعراوى، ج 1، ص 553 [8]. الميزان، ج 12، ص76
اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 228