اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 201

از پايه ويران است. [1] اين بخش از سخن ابراهيم عليه السلام افزون بر استدلال ياد شده، راه را بر خدشه احتمالى درباره استدلال نخست نيز بسته است؛ چنان كه در برابر استدلال نخست ابراهيم، امكان داشت مشركان اعتقاد به توحيد و ردّ خدايان را به بت‌ها يا اجرام آسمانى نسبت داده، بگويند: خدايان ما بر تو خشم گرفته و اين استدلال‌ها را به تو القا كرده‌اند تا تو را از خويش دور سازند. ابراهيم با اين بيان گوشزد كرده كه به دليل ناتوانى خدايان مشركان از اين خطر كه بتوانند چيزى را به او القا كنند يا تأثيرى بر او داشته باشند، آسوده خاطر است. [2]
3. «إِلَّا أَن يَشاءَ رَبّى شَيئاً». اين استدلال مبتنى بر فرض است؛ به اين بيان كه اگربر فرض، ترسى از خدايان شما در دل من راه يابد، اين ترس پديده‌اى است كه به هر حال، آفريده خدا بوده، به مشيّت او مستند است. جمله‌ «وَسِعَ رَبّى كُلَّ شَى‌ءٍ عِلماً» ارائه دليل بر اين ادّعا است؛ به اين صورت كه خداوند مالك همه هستى بوده، از آن‌چه در ملك او رخ مى‌دهد، آگاه است؛ از همين رو امكان ندارد پديده‌اى بدون اذن او تحقق يابد؛ بنابراين، از آن جا كه ترس مفروض با اجازه خداوند در من پديد آمده، خود دليل بر آن است كه من تحت ربوبيّت و تدبير خداوند متعالى قرار دارم؛ پس همين ترس، ربوبيّت خداوند را اثبات و آن را از ديگران نفى مى‌كند. [3]
4. «و كَيفَ أَخافُ ما أَشرَكتُم و لاتَخافونَ أَنَّكُم أَشرَكتُم بِاللّهِ مالَم يُنزّل بِهِ عَلَيكُم سُلطناً فَأَىُّ الفَريقَينِ أَحقُّ بِالأَمنِ إِن كُنتُم تَعلَمون» (انعام/ 6، 81) شما كسانى را شريك ربوبيّت خداوند متعالى قرار داده‌ايد كه نه خود زمام‌دار سود و زيانى هستند كه ترس از آنان را توجيه كند و نه دليلى وجود دارد كه نشان دهد آفريدگار، آن‌ها را شريك خود قرار داده است و شما پذيرفته‌ايد كه همه موجودات، حتّى خدايان شما آفريده اويند؛ پس او صاحب همه چيز است و اگر در امر تدبير و اداره جهان براى خويش شريكى قرار داده و عبادت او را بر ما واجب كرده بود، راه آن بود كه از طريق وحى يا برهانى متّكى بر آثار خارجى يا نشانه‌هايى يقين‌آور، اين امر را براى انسان‌ها روشن مى‌ساخت؛ حال آن كه از

(1) (2) 1 و. الميزان، ج 7،ص 194
[3]. همان، ص 195

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 201

صيغة PDF

شهادة

الفهرست