اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 185

در بيانى ديگر، ابراهيم عليه السلام با استدلال بر ناتوانى بت‌ها از روزى رساندن به انسان و انحصار رازقيّت در خداوند، لغو بودن عبادت آن‌ها را بيان داشته است: «إِنَّ الَّذِينَ تَعبُدونَ مِن دُونِ‌اللّهِ لَايَملِكونَ لَكُم رِزقاً ....» (عنكبوت/ 29، 17) مالكيّت، تابع ايجاد بوده و به اعتراف خود شما، ايجاد در انحصار خداوند است؛ پس خداوند كه شما و رزق شما را پديد آورده، زمام‌دار و مالك رزق شما است و نه بت‌ها؛ [1] بنابراين، پرستش بت‌ها به طمع جلب رزق، عملى بى‌حاصل به شمار مى‌آيد.
2. انفكاك‌ناپذيرى خلق از تدبير: «قالَ أَفرءَيتُم ما كُنتُم تَعبدونَ* أَنتُم‌وءَابَاؤُكُم الأَقدمونَ* فَإِنَّهُم عَدّوٌ لِى إِلّا رَبَّ العلَمينَ* الَّذِى خَلَقَنِى فَهُوَ يَهدِين* والَّذِى هُويُطعِمُنِى ويَسقِينِ* ....» (شعراء/ 26، 75- 80) حاصل اين استدلال كه با جمله‌ «الَّذِى خَلقنِى فَهوَ يَهدِين» بيان شده، اين است كه بدون ترديد- همان‌گونه كه مشركان نيز اعتراف داشته‌اند- خلق و ايجاد، به آفريدگار يكتا مستند است و از سويى، ممكن نيست كه تدبير، از خلق جدا باشد؛ زيرا موجودات جسمانى به تدريج كامل مى‌شوند؛ بنابراين هرگز معقول نيست كه خلق به چيزى و تدبير به چيزى ديگر مستند باشد و از آن‌جا كه زمام خلق و ايجاد به دست خداوند است، تدبير هم مستند به او است. [2] به نظر برخى، سخن ابراهيم عليه السلام در آيات 95- 96 صافات/ 37: «أَتعبُدونَ مَاتَنحِتونَ* واللّهُ خَلقَكُم و ما تَعمَلُون» نيز به همين برهان اشاره دارد.
خداوند، آفريدگار انسان و از مجراى اراده انسان، آفريدگار عمل (ساخته) او است و آفرينش نيز از تدبير جدا نيست؛ پس خداوند، ربّ و پروردگار انسان شمرده مى‌شود و همو شايستگى عبوديّت را دارد، نه چيزى كه ساخته دست انسان است. [3] بعضى، آيه را

[1]. الميزان، ج 16، ص115
[2]. همان، ج 15، ص 283
[3]. الميزان، ج 17، ص150

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 185

صيغة PDF

شهادة

الفهرست