اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 65

آن‌چه اكثر قريب به‌اتّفاق مفسّران پذيرفته‌اند، اين است كه در اين آيه، سخن از جانشينى انسان (آدم و اولاد او) از خداوند است. [1]
علّامه طباطبايى فرزندان آدم را با وى در اين خلافت شريك دانسته و در تأييد اين نظريّه، به آيات 69 اعراف/ 7، 14 يونس/ 10 و 62 نمل/ 27 استناد كرده است. [2] جمعى برآنند كه مقام جانشينى خدا، با كفر، گناه و ... سازگار نيست و آن را مختص به آدم، انبيا و جانشينان پيامبران دانسته‌اند. [3] به گفته زمخشرى، آلوسى و بيضاوى، مقصود از جانشينى آدم، اين است كه او و همه پيامبران، جانشين خدا در زمين‌اند. [4] علّامه طباطبايى مى‌گويد:
خلافت در اين آيه به معناى جانشينى خدا است. [5] ملاصدرا در توجيه شايستگى آدم براى خلافت خدا مى‌گويد: برخى دليل آن را پذيرش تكليف از جانب آدم يا فرمان‌برى وى (با وجود موانعى چون شهوت و غضب) و يا جامعيّت او بر صفات فرشتگان و حيوان ذكر كرده‌اند؛ ولى محكم‌ترين رأى‌اين است كه چون جامع همه مظاهر اسمائيه است، به خلافت رسيد. [6]
فرشتگان و آفرينش آدم‌
آن‌گاه كه خداوند از خلافت موجودى در زمين خبر داد، فرشتگان پرسيدند: آيا كسى را در زمين جانشين مى‌كنى كه در آن فساد و خون‌ريزى كند؟ «قَالوا أَتجعَلُ فِيها مَن يُفسِدُ فِيها و يَسفِكُ الدّمَاءَ». (بقره/ 2، 30) بيش‌تر مفسّران، پرسش فرشتگان را براى كشف حقيقت و حكمت آفرينش آدم دانسته‌اند، نه اعتراض به خداوند و طعن بر بنى‌آدم؛ زيرا مقام فرشتگان برتر از آن است كه چنين كنند؛ [7] البتّه برخى پرسش مذكور را از باب اعتراض و طعن و آن را از سوى فرشتگان زمينى، جن و شياطين دانسته‌اند؛ زيرا تاريكى‌

[1]. جامع البيان، مج1، ج 1، ص 288
[2]. الميزان، ج 1، ص116
[3]. الكشاف، ج 1، ص124؛ روان جاويد، ج 1، ص 53
[4]. الكشاف، ج 1، ص124؛ تفسير بيضاوى، ج 1، ص 81. روح‌المعانى، مج 1، ج 1، ص 351
[5]. الميزان، ج 1، ص116
[6]. تفسيرصدرالمتألهين، ج 2، ص 300
[7]. بيضاوى، ج 1، ص 82

اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 65

صيغة PDF

شهادة

الفهرست