اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 545
ابىّ بن كعب محمد خراسانى ابَىّ بن كَعب:
ابىّبنكَعب بنقَيس بنعُبيد بنزيد انصارى از كاتبان وحى ابىّبنكعب، از قبيله
خزرج، تيره بنىنجّار و كنيهاش ابومنذر[1] يا ابوالطفيل[2] بود و در جاهليّت از معدود كسانى بود كه نوشتن مىدانست.[3] در بيعت* عقبه حضور داشت[4] و پس از هجرت پيامبر صلى الله عليه و
آله، او در شمار كاتبان وحى*، نويسندگان نامهها و معاهدات پيامبر قرار گرفت[5] و برخى از نامههاى رسيده به رسول خدا
را براى حضرت مىخواند.[6]
او، در نخستين سريّه پس از هجرت، به فرماندهى حمزه شركت داشت[7] و در ديگر غزوات نيز با پيامبر همراه
بود. رسول اكرم، در عقد اخوت ميان مهاجر و انصار، بين او و سعيد* بن زيد يا طلحة*
بنعبيدالله، برادرى بر قرار كرد.[8] پس از رحلت رسولخدا صلى الله عليه و آله در شمار صحابيان بزرگى
قرار داشت كه از بيعت با ابوبكر سرباز زده به خلافت علىبنابىطالب متمايل بودند.[9] او در مقام احتجاج بر ابوبكر گفت: اى
ابوبكر! حقى را كه خداوند براى غير تو قرار داده، انكار مكن و نخستين كسى نباش كه
رسول خدا را در امر وصىّ و برگزيدهاش نافرمانى كرده، از امر او سرمىپيچد.[10] برابر برخى روايات شيعى، ابىّ در ضمن
خطبهاى مىگويد: روزى پيامبر صلى الله عليه و آله درباره وصىّ و جانشين بعد از
خود برايم سخن گفت و على عليه السلام[1]. الطبقات، ج 3، ص378؛ رجال الطوسى، ص 22 [2]. اسدالغابه، ج 1، ص169 [3]. الطبقات، ج 3، ص378 [4]. همان؛رجالالطوسى، ص 22 [5]. تاريخ يعقوبى، ج2، ص 80؛ الاستيعاب، ج 1، ص 164 [6]. المغازى، ج 1، ص204 و ج 2، ص 492 [7]. المغازى، ج 1، ص 9 [8]. الطبقات، ج 3، ص378 [9]. تاريخ يعقوبى، ج2، ص 124 [10]. الاحتجاج، ج 1، ص197
اسم الکتاب : اعلام القرآن المؤلف : فرهنگ و معارف قرآن الجزء : 1 صفحة : 545