شيوه ابوالفتوح در ترجمه آيات

ترجمه رسمى چون گنجينه اى سرشار از واژگان ناب و برابرهاى فارسى سره، مترجمان پس از خود را بهره مند و بى نياز ساخته و وامدار اين ميراث ارجمند دينى، ادبى و ملى كرده است. اعتماد و اتكاى ابوالفتوح رازى به ترجمه هاى پيشين بسيار قابل توجه است؛ به عنوان نمونه سبك ترجمه وى در بسيارى از جايها ـ و چه بسا در همه جا ـ به گونه اى است كه گويى ترجمه تفسير طبرى را پيش روى داشته و هر كجا كه ترجمه يا عباراتى در اين كتاب در مخالفت با مذهب وى نبوده، آن را بى كم و كاست پذيرفته و به همان صورت رونويسى كرده است. اعتماد و اتكاى ابوالفتوح رازى به ترجمه رسمى و سرشار و غنىّ مترجمان بخارا تا بدان جا است كه برخى گفته اند ابوالفتوح به راستى زحمت ترجمه مجدد قرآن را به خود نداده؛ بلكه در درجه نخست به همان ترجمه رسمى اعتماد كرده است و اين امرى ظاهراً رايج بوده و معقول نيز همين شيوه است [1] ، ابوالفتوح در تفسير خود به تناسب در پنج نوبت از ابن جرير طبرى نام مى برد روض الجنان، ج ۲، ص ۳۰۰، ۵۴۴، ۳۳۹، ۳۲۱؛ ج ۳، ص ۲۹.
در شيوه ترجمه اين دو اثر داوريهايى شده است و ما بر آنيم كه داورى در اين باب قطعى و حتمى نيست. ابوالفتوح را نه يكسره مقلّد مى توان نام نهاد و نه به يكباره از تأثير ترجمه تفسير طبرى بركنار دانست. از آن رو كه سبك و خصوصيات و شيوه ترجمه و نثر شيخ با مترجمان تفسير طبرى هم متفاوت و مستقل است و هم از تأثيرپذيرى بركنار نبوده است. نثر ترجمه تفسير طبرى كهنه تر و دست نخورده تر از نثر ابوالفتوح رازى است. ويژگيها و مزاياى نثر دوره اول در ترجمه تفسير طبرى ديده مى شود كه تفسير شيخ از اين ويژگيها و مزايا به دور مانده است.
دكتر ياحقّى در باب تأثير پذيرى ابوالفتوح از ترجمه تفسير طبرى مى نويسد:

[1] تاريخ ترجمه از عربى به فارسى، ص ۲۰۸.