اين دو يكى است، و هر كدام براى مدعاى خود توجيهاتى آورده اند. ابوالفتوح ذيل آيه چهارده الحجرات: «قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنّا قُلْ لَمْ تُو?مِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا» مى فرمايد كه ايمان و اسلام با هم فرق دارند؛ چون ايمان تصديق به دل است و اسلام اقرار است و اگر هر دو يكى بود، كلام خداوند تناقض داشت. [1]
همچنين درباره آيه ۱۳۶ نسا: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا» مى نويسد: اى كسانى كه اظهار ايمان به زبانهايتان كرديد، با دلهايتان هم ايمان بياوريد. بنابراين لفظ اوّل مجاز است و لفظ دوّم حقيقت، و اين آيه مخصوص منافقان است و بيشتر مفسران بر اين نكته متفق اند. [2]

فرق ايمان و عمل صالح

ابوالفتوح و بعضى متكلمان قائل اند كه بين ايمان و عمل صالح فرق است. ابوالفتوح استدلال مى كند به آيه ۸۲ بقره: «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ» و مى فرمايد: اگر ايمان همان عمل صالح است، در واقع خداوند گفته است: انّ الذين آمنوا آمنوا، و اين لغو است. [3]
عمل صالح چيست؟ ايشان در ذيل آيه ۲۵ بقره: «وَبَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ» جواب مى دهد: اينجا وجوه مختلفى است: از اميرالمؤمنين نقل است كه مراد نمازهاى پنج گانه است و عبداللّه بن عباس مى گويد: در دل، خداوند باشد و ريا نباشد. معاذ جبل مى گويد: كسى كه در او چهار خصلت باشد: علم، نيّت، صبر و اخلاص، و بعضى حمل بر لواى امانت كرده اند، ولى حمل بر عموم از همه بهتر است. [4]

[1] روح الجنان، ج ۱۰، ص ۲۶۲.

[2] روض الجنان، ج ۶، ص ۱۴۹.

[3] روح الجنان، ج ۳، ص ۴۱۷.

[4] همان، ج ۱، ص ۱۰۸.