۲. در ذيل آيه دوم سوره انبيا: «ما يَأْتِيهِمْ مِنْ ذِكْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ» مى نويسد: ذكر يعنى قرآن و خداوند تعبير به «محدث» كرده است. اگر غير محدث بود، لازمه اش كذب كلام اللّه بود و حمل ذكر به محمد صلى الله عليه و آله خطا است. [1]
۳. در ذيل آيه دوم سوره يوسف: «إِنّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا» مى نويسد: در اين آيه سه دليل است بر حدوث كلام اللّه : يكى: «انزلنا»، يعنى نازل شدن؛ دوم: «قرآناً»: مجموعه قرآن؛ سوم: «عربياً»، يعنى لغت عرب، و لغت وضعى است و وضع حادث است.
۴. در ذيل آيه چهل سوره نحل: «إِنَّما قَوْلُنا لِشَيْءٍ إِذا أَرَدْناهُ أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ» مى نويسد: اشاعره مى گويند اگر كلمه «كُنْ» محدث باشد، لازم مى آيد «كُن» ديگرى اين «كنْ» را خلق كند، كه تسلسل لازم مى آيد. پس خود اين كلمه «كنْ» قديم است. ما جواب مى دهيم: فعل خداوند به قدرت او است، نه به كلام؛ مثلاً اگر كسى كه قدرت ندارد، صد سال هم بگويد: كن، اثر ندارد. پس اين قول نه مقتضى فعل است و نه آلت فعل. و جواب ديگر اينكه: اگر كلمه «كن» قديم باشد، قدم عالم لازم مى آيد و اگر عالم قديم باشد، ما لايتناهى نياز به گفتن «كنْ» ندارد؛ چون خودش هست. [2]
۵. در ذيل آيه سى سوره قصص: «فَلَمّا أَتاها نُودِيَ مِنْ شاطِئِ الْوادِ الْأَيْمَنِ فِي الْبُقْعَةِ الْمُبارَكَةِ» مى نويسد: اين آيه دلالت بر حدوث كلام دارد و اينكه متكلم، فاعل كلام است، نه اينكه كلام بر متكلّم قائم باشد؛ چون حضرت موسى عليه السلام كلام «إِنِّي أَنَا اللّهُ» را از درخت شنيد، اگر كلام در درخت حلول كرده باشد، پس چون درخت گفت «إِنِّي أَنَا اللّهُ» ، حضرت موسى درخت پرست بوده است؛ لكن چنين نيست و خداوند كلام را در درخت حادث و ايجاد كرده بود. [3]
اسم غير مسمّا است: يكى از مباحثى كه در ذيل مبحث كلام بحث مى شود، اين است كه آيا اسم غير مسمّا است. در واقع، يك اسم هست كه همان لفظ است و يك

[1] روح الجنان، ج ۸، ص ۴.

[2] همان، ج ۷، ص ۱۰۴.

[3] همان، ج ۸، ص ۴۰۱.