كوترخانه (كبوترخانه)، شتا (شتاب) (ج ۱۲، ص ۵۴)، هفصد (هفتصد) (ج ۱۲، ص ۱۸)، گمرا (گمراه) (ج ۱، ص ۲۵۱)، نستاى (نستاديد، نايستاديد) (ج ۱۲، ص ۲۸۲)، دانى (دانيد) (ج ۹، ص ۲۲۱).
۲. كاهش كمى آواها (با حذف مصوت بلند حرف آ)؛ مانند پيرهن (پيراهن) (ج ۱۱، ص ۱۵)، شبنگاه (شبانگاه) (ج ۱۱، ص ۲۰۴)، تپنچه (تپانچه) (ج ۱۰، ص ۴۰۵)، فرموشيدن (فراموشيدن) (ج ۱، ص ۹۹).
۳. كاهش حروف مصوت بلند او (U) به صورت اشباعى (O)؛ مانند افرُختن (افروختن) (ج ۱۲، ص ۲۴۳)، كُهستان (كوهستان) (ج ۱۰، ص ۴۱۶)، سُراخ (سوراخ)، پيرامُن (پيرامون) (ج ۱، ص ۱۳۸).
۴. كاهش مصوت بلند «ى» (i) به صورت مصوت كوتاه (ــِـ e)؛ مانند چركِن (چركين) (ج ۱۲، ص ۲۷۷)، دَروِش (درويش) (ج ۱۸، ص ۱۸۸)، فَرِفتَن (فريفتن) (ج ۸، ص ۱)، كه بسيارى از اين گويشها در برخى روستاهاى كشور هم اكنون رايج است، به ويژه در مناطقى كه زبان فارسى درى كمتر دستخوش تغيير بوده است.

مفردات، تركيبات و اصطلاحات ويژه در تفسير

يكى ديگر از جنبه هاى تفسير روض الجنان كه به سبك شناسى و مهارتها و شگردهاى ابوالفتوح مربوط مى شود، كاربرد واژگان خاص است كه در طول تاريخ دستخوش دگرگونى و حتى دچار توسعه معنايى شده است. نظر كردن به اين بخش نيز اهميت ادبى و زبانى آن را آشكار مى سازد و به لحاظ زبان شناسى و معنى شناسى ما را با تغييرات و تحولات و سير تطور معانى واژگان آشنا مى سازد. اين آشنايى مى تواند ما را در بهره ورى از پاره اى از اين واژگان و ظرايف در ترجمه هاى امروزين قرآن يارى رساند و ذهنهاى مشتاق و كاونده را، گرمى و شعفى افزون، بخشد. ابوالفتوح رازى براى «وضو» از «آبدست» (ج ۱۳، ص ۷۰۹) ياد مى كند، يا براى آنجا كه مى خواهد از