تشيّع و سير آن در ايران

مقدّمه مؤلف

از دوران سلطنت شاه اسماعيل اوّل پادشاه صفوى (۹۰۶ق) تا به امروز دين رسمى كشور ايران، مذهب جعفرى اثنا عشرى است. بجاست كه به مناسبت مقال، نظرى به ظهور تشيّع در عالم اسلام بيفكنيم و ورود آن را در ايران و نضج و قوام آن را، كه به كوشش و پايمردى و همّت ايرانيان تحقّق پذيرفته، مورد مطالعه قرار بدهيم.

۱. شيعه

در اصل گروهى از مردم است و هر كسى كه انسان را يارى كند و در گروه او درآيد، شيعه وى است [1] ؛ و نيز به معنى: دوستان، ياران، پيروانِ كسى، آمده [2] ؛ و بالأخره به گروهى از مسلمانان كه به امامت بلافصل مولا امير مؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام و فرزندان او اعتقاد دارند، شيعه مى گويند. فقهاء و متكلّمين نيز پيروان على عليه السلام و يازده فرزندش را «شيعه» لقب دادند:
و يطلق فى عرف الفقهاء و المتكلّمين من الخلف و السَّلف على اتباع علىٍّ و بنيه، رضى اللّه عنهم. [3]

[1] تاج العروس؛ يادداشتهاى قزوينى، شماره ۲، ص ۱۶۸. در قرآن مجيد، شيعه در معنى، گروه به كار رفته در آيه ۷۰ سوره مريم: {Q} «ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمنِ عِتِيًّا» {/Q} ؛ پس بيرون آوريم از هر گروهى كه از ايشان سخت تر باشد بر خدا از روى سركشى.

[2] فرهنگ فارسى دكتر معين، و نيز در آيه ۸۱ سوره الصافات به اين معنى ذكر شده: {Q} «وَ إِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لاَءِبْراهِيمَ» {/Q} ؛ و به درستى كه از پيروانشان ابراهيم است.

[3] مقدمه ابن خلدون، ص ۳۵۵، ج ۱.