امروز روز عهد است، فردا روز وعد است... (الخ به اختصار). [1]
به هر حال اگر تفاسير ديگرى را، كه به فارسى و عربى بر قرآن كريم نوشته شد و از قديم ترين زمان تا به امروز باقى و از گزند حوادث زمان در امان سلامت مانده، مورد مطالعه قرار دهيم و شيوه و اسلوب آنها را بسنجيم، تفسير شيخ را بايد در زمره تفاسيرى كه به روش وعظ و تذكير تهيّه و تدوين شده، به شمار آوريم؛ همچنان كه فى المثل تفسير مجمع البيان طبرسى تفسيرى است ادبى و تفسير طبرى از باب حديث و كشّاف زمخشرى نيز تفسيرى ادبى و يا تفسير ملا صدرا و بو على سينا تفاسيرى حكَمى و فلسفى مى باشند و تفسير نور عليشاه شاعرانه و تفاسير متصوفه و اهل عرفان نيز عارفانه و صوفيانه مى باشند و يا تفسير امام فخر رازى تفسيرى است از باب علم كلام و مجادلات و مناظرات.
مضافاً اينكه، بنا به قول و نظر شيخ، مفسّر را چاره اى نباشد در تصنيف جز اينكه از همه دانشها بهره مند باشد و نيز ابوالفتوح خود به صراحت اشاره مى كند كه تفسير روض الجنان و روح الجنان وى بسيارى از علوم را متضمّن است، خصوصاً علم ادب و اطّلاع بر تركيبات كلام عرب و نيز علومى كه به علم ادب منسوب است، از علم لغت و نحو و تصريف و همچنين علم نظر و بلاغت و صنعت شعر و نيز علم اصول؛ چه مفسّر مادام كه در اين دانش متقن نباشد، قادر به شناسايى اقوال نخواهد بود و نيز نخواهد توانست كه آيات متشابه را بر وفق اصول تأويل كند؛ آن چنان كه با ملاك و معيار عقل مقتضى باشد. و نيز مفسّر بايد فقيه باشد تا آياتى كه متضمّن احكام شرعى باشد، معانى و وجه استدلال آن را بر مذهب صحيح بداند و اين معنى تمام نشود، مگر اينكه به اصول فقه عالم باشد؛ چه بناى فقه بر آن است و ادلّه

[1] روض الجنان، ج ۳، ص ۱۱۴ ـ ۱۱۵.