مقالت پنجم در برهان‌

و آن را انولوطيقاء دوم خوانند و اين مقالت مشتمل است بر دو فن فن اول در برهان و دوم در حد

فن اول‌

در كيفيت اكتساب تصديقات يقينى ببرهان هژده فصل است‌

فصل اول‌

در اشاره بانچه مطلوب است از علم برهان- و ذكر ديگر صناعات علمى و بيان شرف مرتبه برهان- علم چنانك گفته‌ايم تصور است يا تصديق- و هر يكى مكتسب يا نامكتسب- اكنون مى‌گوييم تصور چيزها يا تصورى تام بود- بر وجهى كه صورت ذهنى آن چيز- مطابق صورت خارجى باشد بى‌هيچ تفاوت- يا تصورى غير تام بود بر وجهى كه صورت ذهنى نزديك بود- بصورت خارجى يا شبيه بان- يا تصورى فاسد بود غير مطابق- و قسم اول يك نوع بيش نتواند بود- و ديگر اقسام را انواع بسيار بود- مرتب بحسب قرب و بعد و وضوح و خفا- و چون اكتساب تصورات بواسطه اقوال شارحه باشد- و اقوال شارحه يا مشتمل بر محمولات ذاتى و عرضى بود يا نبود- و هر يكى را از آن ذاتى و عرضى اقسام است- بعضى خاص بموضوع كه اقتضاء تميز كند-