1 ـ دعا سبب توسعه بينش و معرفت فرد نسبت به عظمت مقام خداوند مى گردد.

2 ـ حـالت اُنـس و اُلفـت دل بـا ذات بـارى تـعـالى و حصول آرامش و سكون نفس است .

3 ـ موجب پشيمانى از خطاها و حالت شرمندگى و زمينه ساز توبه است .

4 ـ از مصاديق بارز تلقين اعتماد به نفس ، بى نيازى از غير خدا، تعليم توحيد، اوصاف خدا و ساير جنبه هاى اعتقادى و ارزشى است .

5 ـ و بـالاخـره دعا، روحيه انقياد و تسليم در برابر قضا و قدر الهى و عصيان و نافرمانى در بـرابـر ظـالمان و جبّاران را در انسان پرورش داده ، وظايف الهى ، آداب معاشرت ، اتّصاف به فـضـايـل انسانى و اجتناب و پرهيز از اعمال زشت و ناروا، صفات رذيله و خصلتهاى ناپسند را براى وى يادآورى مى كند. در اين خصوص ، توجه به مضامين دعاها ـ بويژه دعاى مكارم الاخلاق ـ مى تواند الهام بخش مسائل عميق ترى باشد.

8 ـ جهاد

جـهـاد از مـاده (جهد) به معناى تلاش و كوشش زياد، تا سر حد توان كوشيدن و با تمام نيرو كـار كـردن آمده است .(80) و در اصطلاح شرع ، به تلاش و مبارزه در راه خدا اطلاق مى شود و از جمله فروع دين است . از اين رو، جزء ضروريات دين بوده و منكر آن كافر محسوب مى گردد.

جهاد اصطلاحى داراى دو صورت كلى است : يكى جهاد با دشمنان دين و ديگرى جهاد با نفس .

جايگاه جهاد در اسلام

چـون جـهـاد مـايـه حـفـظ ثـغـور و قـلمـرو اسـلام و زمـيـنـه سـاز پـيـاده شـدن اصـول ارزشـى آن در جـامـعـه اسـلامـى اسـت و نـيـز بـه دليل آن كه جهاد يكى از شيوه هاى مؤ ثر تربيتى اسلام مى باشد، شارع مقدّس براى آن ارزش و اعتبار زيادى قايل است .

در تـشـريـح ايـن نـقـش سـازنـده و تـرغـيـب افـراد مـسلمان به پيوستن به اين كاروان سعادت و رسـتـگـارى ، تـعـابـيـرى بلند به چشم مى خورد. به عنوان نمونه ، به برخى از آنها توجه كنيد:

1 ـ جهاد، معامله با خداست ؛

﴿اِنَّ اللّهَ اشْتَرى مِنَ الْمُؤْمِنينَ اءَنْفُسَهُمْ وَ اءَمْوالَهُمْ بِاءَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةُ﴾(81)

همانا خداوند ـ در برابر بهشت ـ خريدار جان و مال مؤ منان است !

2 ـ ارزش يـك سـاعـت ايـسـتـادن (مـجـاهـد) در صـف نـظـامـى ، از شـصـت سال عبادت بالاتر است ؛

﴿لَقـِيـامُ الرَّجـُلِ فـِى الصَّفِّ فـى سـَبـيـلِ اللّهِ عـَزَّوَجـَلَّ اءَفـْضـَلُ مـِنْ عـِبـادَةِ سـِتـّيـنـَ سَنَةً﴾(82)

3 ـ مايه مجد و عظمت نسلهاى آينده است ؛

﴿اُغْزُوا تُورِثُوا اءَبْنائَكُمْ مَجْداً﴾(83)

جهاد كنيد تا مجد و عظمت را براى نسلهاى آينده خود به يادگار بگذاريد!

جنبه هاى سازنده جهاد در تربيت

جـهـاد، داراى آثار سازنده بسيارى در تربيت الهى انسان است كه به پاره اى از آنها اشاره مى شود:

1 ـ اصلاح محيط اجتماعى ؛ موضوع ايجاد زمينه مساعد رشد و تعالى انسانها، از مواردى كه نسبت بـه آنـهـا دسـتـور جهاد داده شده ، به خوبى نمايان است . از نظر اسلام ، وقتى محيط آلوده و و نـامناسب است ، ابتدا بايد به اصلاح و پاكسازى آن اقدام نمود و در صورت عدم توانايى بر آن ، (هجرت ) و دورى از ابتذال و اسارت و زبونى امرى اجتناب ناپذير خواهد بود؛

﴿... وَ مـَنْ يـَخـْرُجْ مـِنْ بـَيْتِهِ مُهاجِرٍ إِلَى اللّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ اءَجْرُهُ عَلَى اللّهِ وَ كانَ اللّهُ غَفُوراً رَحيماً﴾(84)

پـاداش كـسـى كـه [از مـحـيـط نـامناسب و آلوده ] به سوى خدا و رسولش هجرت كند و در اين راه بميرد، با خداوند است و خدا بخشنده و مهربان است .

2 ـ دعـوت بـه رسـتـگـارى ؛ دعـوت مردم به رستگارى و برداشتن موانع تهذيب آنان دومين بُعد سازندگى جهاد است . امام خمينى (ره ) مى فرمايد:

([جـنـگـهـاى ابـتـدايـى اسـلام ]، هـمـه آثـار رحـمـت الهـى بـوده اسـت . بـراى ايـن كـه ، بـه دنبال تهذيب ملّتها [بودند]. آنهايى كه تهذيب بردارند، بايد تهذيب شوند و آنهايى كه مانع از تهذيب ملّتها هستند، بايد از سر راه برداشته شوند!)(85)