الف ـ مرحله سيادت

اين دوره كه از بدو تولّد تا هفت سال اول زنـدگـى را شـامـل مـى شـود، خـود بـه دو دوره (شـيـرخـوارگـى ) (كـودكـى اول ) و دوره (پس از شيرخوارگى ) (كودكى دوم ) تقسيم مى گردد:

1 ـ شـيـرخـوارگـى (كـودكـى اول ): به اعتقاد برخى كارشناسان تعليم و تربيت ، نخستين يا مهمترين وظيفه تربيت ، فراهم نمودن محيطى مناسب براى رشد و شكوفايى استعدادهاى بالقوه كـودك اسـت . از ايـن رو، بـايـد گـفـت كـه دوره شـيـرخـوارگـى ، دوره (پرستارى ) و (مراقبت كامل ) از كودك است .

طـى ايـن دوره ، بـايـد مـحـيـط رشـد كـودك را بـه نـحـوى آمـاده نـمـود كـه او بتواند آزادانه به فـعـاليـتـهـاى خـود ادامـه دهـد و ضـمـن بـرخـوردارى از بـهـداشـت مـحيط و تغذيه ، خودرا براى سـازگـارى بـا شـرايـط جديدى كه از زمان شروع تكلم و راه رفتن با آن مواجه خواهدشد، آماده نمايد.

در دوره شيرخوارگى ، كافى است كه پرستار، كودك را از لحاظ جسمى و روحى تغذيه كند؛ او را تميز نگه دارد، به او خوراك مناسب و كافى برساند و با فراهم ساختن محيط عاطفى و مادى مساعد، زمينه را براى اكتشافات و تجربيات اين آزمايشگر نوپا مهيّا كند!(10)

از ويژگيهاى بارز اين دوره ، وابستگى شديد كودك به مادر است و از بسيارى جهات ، او و مادر جـدايـى ناپذيرند. از اين رو، وظيفه اصلى تربيتى را طى اين دوره مادر به عهده خواهد داشت و وظـيـفـه پـدر كمك به مادر و فراهم ساختن امكانات مورد نياز مادر براى يك پرستارى صحيح و خوب از كودك است . بر اين اساس ، مهمترين وظايف مادر در اين دوره عبارت است از:

تغذيه بهداشتى و مناسب كودك ، با تاءكيد بر تغذيه به وسيله شير مادر: شيردادن مادر به كودك ، تنها تغذيه او نيست ، بلكه تبادل عاطفى و روحى نيز هست .

كـودك بـا قـرار گرفتن در آغوش پر مهر مادر به هنگام شير خوردن و شنيدن صداى قلب مادر، احـسـاس آرامـش و امـنـيـت مـى كـنـد. شـيـردادن مـادر بـه كـودك ، مـوجـب ارضـاى روانـى طفل مى شود و كودكانى كه با شير مادر تغذيه مى كنند، كمتر دچار اختلالات روانى مى شوند و حتى از نظر جسمى نيز سالمند.(11)

امام على (ع ) در اهميت شير مادر مى فرمايد:

(ما مِنْ لَبَنٍ رَضَعَ بِهِ الصَّبِىُّ اَعْظَمُ بَرَكَةً عَلَيْهِ مِنْ لَبَنِ اُمِّهِ)(12)

هيچ شيرى براى كودك ، سودمندتر و پربركت تر از شير مادر نيست .

فـراهـم آوردن مـحيط مناسب براى آرامش روحى و جسمى كودك : محيط زندگى نوزاد، نحوه رفتار با او بايد هماهنگ با دنياى پاك و بى آلايش و معصومانه كودكى باشد.

تـوجـه بـه جنبه هاى رشد عاطفى و ذهنى همراه با رشد جسمى او: در روش تربيتى اسلام ، به همه ابعاد وجودى انسان ، توجه شده و دستور العملهاى ارزشمندى از سوى رهبران معصوم صادر شـده كـه طـىّ آن ، بـسـيـارى از نـيـازهـاى روانى كودك برآورده مى شود. به عنوان نمونه ؛ در روايـات اسـلامى توصيه شده كه پس از تولد نوزاد، در گوش راست وى (اذان ) و در گوش چـپ او (اقـامـه ) گفته شود، تا نخستين آوايى كه به گوشش مى رسد، همان نداى توحيد ـ كه در واقع نداى فطرت و طبيعت ذاتى اوست ـ باشد.(13)

2 ـ پـس از شـيـرخوارگى (كودكى دوم ): با آغاز توانايى كودك براى تكلم و راه رفتن ، دوره جديدى در زندگى وى شروع مى شود.

سازنده ترين بخش زندگى نوزاد، بخشى است كه وى به فعاليتهاى فيزيكى و عضلانى مى پـردازد و هـمـيـن فعاليتهاست كه منشاء رشد ذهنى و از جمله هوش آدمى قرار مى گيرد. از اين رو، ايـن مـرحـله از رشـد، (مـرحـله سـيـادت و آقـايـى ) ـ يعنى فعاليتهاى آزادانه ، بازيها و جست و خيزهاى كودكانه ـ نامگذارى شده است . چنان كه امام صادق (ع ) مى فرمايد:

(دَعِ ابْنَكَ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنينَ ...)(14)