صاحبدلى به مدرسه آمد ز خانقاه

بشكست صحبت اهل طريق را

گفتم : ميان عالم و عابد چه فرق بود

تا اختيار كردى از آن اين فريق را؟

گفت : آن گليم خويش به در مى برد ز موج

وين جهد مى كند كه بگيرد غريق را(150)

ج ـ ايمان حقيقى : حضرت صادق (ع ) فرمود: از جمله سفارشهاى پيامبر(ص ) به امير مؤ منان (ع ) اين بود:

(يـا عـَلىُّ ثـَلاثٌ مِنْ حَقائِقِ الاْ يمانِ؛ اَلاِْنْفاقُ مِنَ الاِْقْتارِ وَ اِنْصافُ النّاسِ مِنْ نَفْسِكَ وَ بَذْلُ الْعِلْمِ لِلْمُتَعَلِّمِ)(151)

اى على ! سه چيز از حقيقت ايمان است : 1 ـ بخشيدن ، هنگام تنگدستى ، 2 ـ انصاف داشتن با مردم ، 3 ـ انتقال دانش به دانشجو.

د ـ احـيـاگـرى : مـربّى و معلّم واقعى ، با جان و روح انسانها سر و كار دارد، معلّمان ، باغبانان گلهاى انديشه اند كه بوستان روح انسانها را با آب حيات دانش سيراب كرده به آن ، طراوت و زندگى مى بخشند.

سماعه مى گويد: از حضرت صادق (ع ) پرسيدم : مفهوم اين سخن خدا چيست كه مى فرمايد:

(هر كس ، كسى را زنده كند، گويا همه مردم را زنده كرده و اگر كسى را بكشد گويا همه مردم را كشته است .)(152)

امام پاسخ داد:

(مـَنْ اَخـْرَجـَهـا مـِنْ ضـَلالٍ اِلى هـُدىً فـَقـَدْ اَحـْيـاهـا وَ مـَنْ اَخـْرَجـَها مِنْ هُدىً اِلى ضَلالٍ فَقَدْ وَاللّهِ اَماتَها)(153)

كـسـى كـه ديـگـرى را از گـمـراهـى بـه هـدايـت ببرد به تحقيق زنده اش ساخته است و هر كس ، ديگرى را از هدايت به ضلالت بكشد؛ به خدا سوگند، او را كشته است .

پاداش معلم و مربّى

بـديـهـى اسـت كـه مـعـلمـان و مـربيان نيكوسرشت با مقام شامخ و ارزشمندى كه دارند از پاداش قابل توجّهى نيز برخوردارند. برخى از اين پاداشها عبارتند از:

1 ـ حرمت اجتماعى : پيامبر اسلام (ص ) فرمود:

(ثـَلاثـَةٌ لا يـَسـْتـَخـِفُّ بـِحـَقِّهـِمْ اِلاّ مـُنـافـِقٌ؛ ذُو شـَيـْبـَهٍ فـِى الاِْسـْلامِ وَ اِمـامٌ مـُقـْسِطٌ وَ مُعَلِّمُ الْخَيْرِ)(154)

سـه گـروه را جـز مـنـافـق سـبـك نـشـمـرد: 1 ـ مـسـلمـان سـالخـورده ، 2 ـ رهـبـر عادل ، 3 ـ معلّم نيكيها.

بـراين اساس ، معلّم بايد مورد احترام و تكريم جامعه قرار گيرد و كسى جز افراد منافق و دور و به آنان بى احترامى نمى كند.

رسـم احـتـرام بـه مـعـلّم از ديـربـاز در جـامـعـه هـاى فـرهنگ دوست و حق شناس جارى بوده و حتى دانـشـجـويـان و دانش آموزان ، احترام معلم و مربى را بيش از پدر پاس مى داشته اند، به گفته جامى :

2 ـ دعـاى عـمـومـى : جـانـداران زمـيـن و آسـمـان و دريـا و هـوا بـا زبـان حـال و مـقـال از خـداونـد مـتـعـال آمـرزش و بـهـروزى مـعـلّم را مـى طـلبـنـد، رسول اكرم (ص ) فرمود:

(اِنَّ مـُعـَلِّمَ الْخـَيـْرِ يَسْتَغْفِرُ لَهُ دَوابُّ الاَْرْضِ وَ حيتانُ الْبَحْرِ وَ كُلُّ ذى رُوحٍ فِى الْهَواءِ وَ جَميعُ اَهْلِ السَّماءِ وَالاَْرْضِ...)(155)

هـمـانـا جـنـبـنـدگـان زمـيـن ، مـاهـيـان دريـا، هـمـه جـانـداران فـضـا و اهل زمين و آسمان براى معلّم خوبيها (از خدا) آمرزش مى طلبند.

3 ـ زنـدگـى جـاويـد: چـنـانـكه ياد شد، معلّم ، احياگر معنوى مردم است و احياگر، خود نيز حىّ و زنده است ، امير مؤ منان (ع ) مى فرمايد:

(لَمْ يَمُتْ مَنْ تَرَكَ اَفْعالاً تُقْتَدى بِها مِنَ الْخَيْرِ وَ مَنْ نَشَرَ حِكْمَةً ذُكِرَ بِها)(156)

دو نفر نمرده اند: 1 ـ كسى كه كردار نيكى بر جاى گذارد تا از آنها پيروى شود. 2 ـ كسى كه حكمتى را منتشر سازد و به وسيله آن ، ياد شود.

آوازه و شـهـرت هـزاران دانـشـمـنـد نـيـك سـيـرت و خـدمـتـگـزار در مـيـان هـمـه جـوامـع بـشـرى ، دليل روشنى بر متقن بودن اين سخن است .

از سـوى ديـگـر اگـر بـا دقـت بـيشترى در كار معلّم و مربى بنگريم ، درمى يابيم كه حضور مـعـنـوى و جـاودانگى او به مرور زمان ، تقويت شده ، نمود بيشترى مى يابد زيرا شاگردان او پـس از زمـانى خود، معلّم شده ، شاگردان ديگرى تربيت مى كنند و آنان نيز شاگردانى ديگر و... اوّليـن مـعـلّم در پـاداش و حـيـات عـلمـى هـمـه شـريـك اسـت ، از اين رو پيامبر اسلام (ص ) مى فرمايد: