علم فقه در عصر «پيامبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و ائمه اهل البيت عليهم السّلام» پژوهندگان زياد و رونقى چشم‌گير داشته و مورد توجّه پيروان دين بوده بويژه در زمان امام باقر و امام صادق عليهما السّلام كه بحدّ اعلاى اوج خود رسيده و دانشمندان بسيارى در مسائل مختلف دينى و فروع احكام در محضر آن دو پيشواى بزرگ شيعه پرورش يافتند.

مسائل و احكام اسلامى در آن عصر نورانى علمى چنان تحليل و بررسى مى‌شد كه زرارة بن اعين مدّت چهل سال مسائل حجّ را از امام صادق عليه السّلام مى‌آموخت و باز هم زمينه بحث باقى بود چنانچه او خود مى‌گويد: (قلت لأبي عبد اللَّه عليه السّلام جعلنى اللَّه فداك اسألك عن الحجّ منذ اربعين عاما فتفتيني فقال: يا زرارة بيت حجّ اليه قبل آدم، بألفي عام تريد أن تفتى مسائله فى اربعين عاما)[1].

مى‌گويد به امام صادق (ع) عرض كردم خداوند مرا فداى تو گرداند از چهل سال پيش تا كنون راجع به مسائل حجّ از شما مى‌پرسم و شما همواره جواب مى‌دهيد!! فرمود: اى زرارة كانون مقدّسى كه دو هزار سال پيش از آدم، مورد توجّه و زيارتگاه بوده تو مى‌خواهى مسائل آن در ظرف چهل سال بيان شود؟.

ائمّه طاهرين مخصوصا اين دو بزرگوار، با مساعدت شرائط، مردم را با بيانات گوناگون و روشهاى مختلف، ترغيب و تشويق مى‌كردند تا فقه اسلامى را بياموزند.

يونس بن يعقوب مى‌گويد: پدرم گفت به امام صادق عليه السّلام عرض كردم (انّ لي ابنا قد احبّ ان يسألك عن حلال و حرام و لا يسألك عمّا يعنيه قال فقال لي و هل يسأل النّاس عن شي‌ء افضل من الحلال و الحرام)[2].

براى من فرزندى است كه جدّا دوست مى‌دارد مسائل حلال و حرام را از شما پرسش كند و ليكن از مطالبى كه به دردش مى‌خورد پرسش نمى‌كند حضرت صادق عليه السّلام فرمود: آيا مردم از مطلبى پرسش مى‌كنند كه از حلال و حرام بهتر و بالاتر باشد؟.

و گاهى حتّى از راه تهديد، آنان را به فرا گرفتن احكام و مسائل دينى وادار مى‌نمودند.

چنانچه امام باقر عليه السّلام فرمود: (لو اتيت بشابّ من الشّيعة لا يتفقّه فى‌

[1] وسائل الشّيعه ج 8 ص 7.

[2] محاسن برقى ج 1 ص 229، چاپ 1370 قمرى.