خود به چه نحوى سال قرار بدهد؟.

ج‌

- امّا مطالباتى كه وعده دارد ربح آن، جزء فائده سالى است كه معيّن شده و مطالباتى كه وعده ندارد اگر به نحويست كه هر وقت، مطالبه كند مى‌دهند بايد در آخر سال، جزء فائده، محسوب شود و آن چه را كه مسامحه در اداء آن دارند هر وقت گرفت، خمس ربح آن را بدهد.

س 76

- كسى طلبى از ديگرى دارد كه مديون، با گذشت چند سال آن را ادا نكرده و بنا هم ندارد كه ادا نمايد آيا دائن كه دسترسى بمال او دارد مى‌تواند به اندازه حقّ خودش از مال او بردارد يا نه؟ و بعد از اخذ مال، آيا بر دائن، اداء خمس آن واجب است يا نه؟.

ج‌

- اگر نتواند به هيچ طريق، وصول نمايد جايز است كه تقاصّ كند و بنا بر احتياط لازم، با اجازه مجتهد جامع الشّرائط، تقاصّ نمايد و در فرض سؤال، چون زائد بر مؤنه سال است بعد از وصول، خمس آن را بايد بدهد.

س 77

- اجناس چندى بعنوان نسيه، چند ماهه به اقساط، فروخته شده و تا آخر سال خمس، همه اقساط آن پرداخت نشده آيا منافع آن معامله، جزء سال قبل است كه معامله در آن واقع شده- و لو همه اقساط، وصول نشده باشد- يا آن كه آن مقدارى كه وصول شده جزء سال قبل و مقدارى كه وصول نشده جزء منافع سال جديد است؟.

ج‌

- منافع اقساط بعدى از منافع همان سال بعد، محسوب است.

س 78

- شخصى كه به وسيله روضه خوانى، امرار معاش مى‌كند و حساب سال دارد مبلغى از پول روضه خوانى از اشخاص، طلبكار است و چند روز بعد از رسيدن سال خمس، طلب او را پرداخت كردند آيا اين پول از درآمد سال قبل است كه بايد خمسش را بدهد و يا از منافع سال بعد است كه فعلا خمس ندارد؟.

ج‌

- بعيد نيست جزء عوائد سالى كه مى‌پردازند باشد، مگر آن كه خودش مسامحه در گرفتن، كرده باشد.

حكم خمس در باره كسى كه چند رشته كسب دارد

س 79

- كسى كه سال خمس دارد و در بين سال، از معادن و هم چنين‌