اسم الکتاب : ترجمه تفسیر المیزان المؤلف : علامه طباطبایی الجزء : 1 صفحة : 504
طريقه به تحقيق و
واقع نزديك بود، و لكن طريقه تشخيص طول شهرها طريقهاى درست و نزديك به تحقيق نبود
چون همانطور كه در بيان مترجم گذشت عبارت از اين بود كه مسافت ميانه دو نقطه از
زمين را كه در حوادث آسمانى مشترك بودند، (اگر آفتاب مىگرفت در هر دو جا در يك
زمان مىگرفت، و اگر حوادث ديگرى رخ ميداد، در هر دو نقطه رخ ميداد) معين ميكردند
و آن را با مقدار حركت حسى آفتاب و يا به عبارتى با ساعت ضبط مىنمودند آن گاه
مىگفتند: مثلا طول شهر تهران فلان درجه و ... دقيقه است و چون در قديم وسائل تلفن
و تلگراف و امثال آن در دست نبود، لذا اندازهگيرىهاى قديم دقيق نبود و بعد از
فراوان شدن اين وسائل و همچنين نزديك شدن مسافتها بوسيله هواپيما و ماشين اين
مشكل كاملا حل شد، و در اين هنگام بود كه شيخ فاضل و استاد شهير رياضى، مرحوم
سردار كابلى براى حل اين مشكل كمر همت بست و انحراف قبله را با اصول جديد استخراج
نموده، رسالهاى در اين باره بنام (تحفة الاجلة فى معرفة القبلة)، در اختيار همگان
گذاشت، و اين رساله كوچكى است كه در آن طريقه استخراج قبله را با بيان رياضى روشن
ساخته، و جدولهايى براى تعيين قبله هر شهرى رسم كرده است.
و از جمله
رموزى كه وى موفق به كشف آن گرديد- و خدا جزاى خيرش دهد- كرامت و معجزه باهرهاى
بود كه براى رسول خدا 6 در خصوص قبله محرابش در مسجد مدينه اثبات و اظهار كرد.
توضيح اينكه
مدينه طيبه بر طبق حسابى كه قدماء داشتند در عرض 25 درجه خط استوا، و در طول 75
درجه و 20 دقيقه قرار داشت و با اين حساب محراب مسجد النبى در مدينه رو بقبله
نبود، (و چون ممكن نبوده رسول خدا 6 در ايستادن بطرف قبله و بناى مسجد رو بآنطرف
اشتباه كند)، لذا رياضى دانان هم چنان در باره قبله بحث مىكردند، و اى بسا براى
اين انحراف وجوهى ذكر مىكردند كه با واقع امر درست در نمىآمد.
و لكن مرحوم
سردار كابلى اين معنا را روشن ساخت كه محاسبات دانشمندان اشتباه بوده، چون مدينه
طيبه در عرض 24 درجه و 57 دقيقه خط استوا، و طول 39 درجه و 59 دقيقه آخرين نقطه
نيم كره شرقى قرار دارد و روى اين حساب محراب مسجد النبى درست رو بقبله واقع
ميشود، آن وقت روشن شد در قرنهاى قبل كه اثرى از اين محاسبات نبود و در حالى كه آن
جناب در نماز بود، وقتى بطرف كعبه برگشت درست بطرفى برگشته كه اگر خطى موهوم از آن
طرف بطرف كعبه كشيده ميشد به خود كعبه برميخورد، و اين خود كرامتى باهر و روشن است
(صدق اللَّه و رسوله).
بعد از مرحوم
سردار كابلى مرحوم مهندس فاضل سرتيپ عبد الرزاق بغائرى براى بيشتر
اسم الکتاب : ترجمه تفسیر المیزان المؤلف : علامه طباطبایی الجزء : 1 صفحة : 504