اسم الکتاب : جامعه و تاریخ المؤلف : مطهری، مرتضی الجزء : 1 صفحة : 251
اجتماعی ، اخلاقی ، هنری و فنی ظهور نکرده بودند بشریت به همان حال باقی
میماند که روز اول بود ، یک قدم به جلو نمیآمد .
از نظر ما هر دو فرض مخدوش است . اما فرض اول از آن جهت که قبلا در
بحث [ ( جامعه " ثابت کردیم که جامعه از خود شخصیت و طبیعت و قانون
و سنت دارد و بر طبق آن سنن کلی جریان مییابد و آن سنتها در ذات خود
پیشرونده و تکاملی میباشند . پس این فرض را باید به کناری نهیم و آنگاه
ببینیم با وجود اینکه جامعه دارای شخصیت و طبیعت و سنت است و بر وفق
همان سنن جریان مییابد ، شخصیت فرد میتواند نقش داشته باشد یا نه ؟
درباره این مطلب بعدا سخن خواهیم راند . و اما فرض دوم از آن جهت که
هر چند این مطلب جای انکار نیست که افراد بشر ، مختلف آفریده شدهاند
ولی این نظر هم صحیح نیست که تنها قهرمانان و نوابغ ، قدرت خلاقه دارند
و اکثریت قریب به اتفاق مردم فقط مصرف کننده فرهنگ و تمدناند . در
تمام افراد بشر بیش و کم استعداد خلاقیت و ابتکار هست و بنابراین همه
افراد و لااقل اکثریت افراد میتوانند در خلق و تولید و ابتکار سهیم باشند
گواینکه سهمشان نسبت به سهم نابغه ناچیز است .
نقطه مقابل این نظریه که مدعی است " تاریخ را شخصیتها به وجود
میآورند " نظریه دیگری است که درست عکس آن را میگوید ، مدعی است
تاریخ شخصیتها را به وجود میآورد نه شخصیتها تاریخ را ، یعنی نیازهای
عینی اجتماعی است که شخصیت خلق میکند .
از زبان منتسکیو گفته شده است : " اشخاص بزرگ و
اسم الکتاب : جامعه و تاریخ المؤلف : مطهری، مرتضی الجزء : 1 صفحة : 251