اسم الکتاب : اصول فلسفه و روش رئالیسم 1 المؤلف : مطهری، مرتضی الجزء : 1 صفحة : 214
از بیان فوق میتوان نتیجه گرفت :
. 1 وجود خطا در خارج ، بالعرض است یعنی در جایی که ما خطا میکنیم
هیچیک از قوای مدرکه و حاکمهمان در کار مخصوص به خود خطا نمیکند بلکه
در مورد دو حکم مختلف از دو قوه مثلا ، حکم این قوه را به مورد قوه دیگر
تطبیق مینماییم ( حکم خیال را به مورد حکم حس یا به مورد حکم عقل ) و
این نکته مضمون سخنی است که فلاسفه میگویند که " خطا در احکام عقلیه به
واسطه مداخله قوه خیال است " .
و از همین جا میشود نتیجه گرفت که اگر چنانچه ما در تکون علوم کنجکاوی
کرده و به تمیز ادراکات حقیقی و مجازی ( بالذات و بالعرض ) نائل گشته
و خواص کلی آنها را به دست آوریم میتوانیم به کلیات خطا و صواب خود
واقف گردیم و به اصطلاح منطق " در موارد قضایا میان خطا و صواب تمیز
دهیم " .
. 2 در مورد هر خطایی صوابی هست .
نظریاتی که در این مقاله به ثبوت رسید به قرار ذیل میباشد :
. 1 هر تصدیق ، مسبوق به تصور است .
. 2 میان مدرک حسی و صورت خیالی و صورت عقلی وی نسبت ثابتی موجود
میباشد .
. 3 صورت عقلی موجود خارجی مسبوق به صورت خیالی وی و صورت خیالی وی
مسبوق به ادراک حسی وی میباشد .
. 4 معلومات تصوری که به نحوی قابل انطباق به خارج میباشند منتهی به
حس هستند ( این حکم نیازمند به توضیحی است که در مقاله آینده داده
میشود ) .
. 5 ما به ماهیات اشیاء فیالجمله نائل میشویم .
. 6 در مرتبه وجود حسی ( اثر موجود در عضو حساس ) خطایی نیست .
. 7 در مرتبه ادراک حسی مفرد خطایی نیست .
. 8 در حکمی که در مرتبه حس میباشد خطایی نیست .
. 9 خطا در هر جا محقق شود در مرتبه ادراک و حکم و مقایسه با خارج
است .
. 10 وجود خطا در خارج بالعرض است .
. 11 در مورد هر ادراک ناصواب ، ادراک صوابی نیز داریم ، چنانکه به
حسب واقع هر دروغی راستی دارد .
. 12 علم حضوری قابل خطا نیست .
اسم الکتاب : اصول فلسفه و روش رئالیسم 1 المؤلف : مطهری، مرتضی الجزء : 1 صفحة : 214