16- حقيقت اراده خداوند چيست؟

شك نيست كه اراده به مفهومى كه در انسان وجود دارد در خداوند بزرگ راه ندارد.

زيرا انسان قبلًا چيزى را تصور مى‌كند (مثلًا نوشيدن آب را) و بعد فوائد آن را در نظر مى‌گيرد، و پس از تصديق به فايده، شوق و اشتياقى به انجام اين كار در او پديد مى‌آيد، و هنگامى كه شوق به مرحله نهائى رسيد فرمان به عضلات صادر مى‌شود، و انسان به سوى انجام كار حركت مى‌كند. [1]

ولى مى‌دانيم هيچ‌يك از اين مفاهيم (تصور، تصديق، شوق، فرمان، نفس، و حركت عضلات) در مورد خداوند معنى ندارد، زيرا اينها همه امورى حادثند. پس اراده در او چيست؟

اينجاست كه دانشمندان علم عقائد و فلاسفه اسلامى به سراغ مفهومى رفته‌اند كه با وجود بسيط و خالى از هرگونه تغيير و تبديل الهى سازگار باشد.

اينها گفته‌اند اراده خداوند بر دو گونه است:

1- اراده ذاتى‌

2- اراده فعلى‌

[1]- بعضى از فلاسفه اراده را همان «شوق مؤكد» مى‌دانند، درحالى‌كه بعضى ديگر علاوه بر شوق مؤكد فعل و حركتى از نفس نيز قائلند، و اراده را همان «فعل نفسانى» مى‌شمرند (دقت كنيد).