فلسفه توكل‌

با توجه به آنچه ذكر كرديم استفاده مى‌شود كه:

اولًا: توكل بر خدا، بر آن منبع فناناپذير قدرت و توانائى، سبب افزايش مقاومت انسان در برابر مشكلات و حوادث سخت زندگى است، به همين دليل به هنگامى كه مسلمانان در ميدان‌ «احد» ضربه سختى خوردند، و دشمنان پس از ترك اين ميدان بار ديگر از نيمه راه بازگشتند تا ضربه نهايى را به مسلمين بزنند، و اين خبر به گوش مؤمنان رسيد، قرآن مى‌گويد افراد با ايمان نه تنها در اين لحظه بسيار خطرناك كه قسمت عمده نيروى فعّال خود را از دست داده بودند وحشت نكردند بلكه با تكيه بر «توكل» و استمداد از نيروى ايمان بر پايدارى آنها افزوده شد و دشمن فاتح با شنيدن خبر اين آمادگى به سرعت عقب‌نشينى كرد (آل عمران آيه 173).

نمونه اين پايدارى در سايه توكل در آيات متعددى به چشم مى‌خورد، از جمله در آيه 122 آل عمران قرآن مى‌گويد: «توكل بر خدا جلو سستى دو طايفه از جنگجويان را در ميدان جهاد گرفت».

و در آيه 12 سوره ابراهيم: «توكل ملازم با صبر و استقامت در برابر حملات و صدمات دشمن ذكر شده است».

و در آيه 159 آل عمران «براى انجام كارهاى مهم، نخست دستور به مشورت و سپس تصميم راسخ، و بعد توكل بر خدا داده شده است».

حتّى قرآن مى‌گويد: در برابر وسوسه‌هاى شيطانى «تنها كسانى مى‌توانند مقاومت كنند و از تحت نفوذ او درآيند كه داراى ايمان و توكل باشند» إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَلى‌ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ‌ (نحل 99).

از مجموع اين آيات استفاده مى‌شود كه منظور از توكل اين است كه در برابر عظمت مشكلات، انسان احساس حقارت و ضعف نكند، بلكه با اتكاى بر قدرت بى‌پايان خداوند، خود را پيروز و فاتح بداند، و به اين ترتيب توكل اميد آفرين نيروبخش و تقويت‌كننده، و سبب فزونى پايدارى و مقاومت است.