همه اينها فوائدى است كه در نماز، قطع نظر از مسأله جماعت وجود دارد و اگر ويژگى جماعت را بر آن بيفزائيم- كه روح نماز همان جماعت است- بركات بى‌شمار ديگرى دارد كه اينجا جاى شرح آن نيست، بعلاوه كم و بيش همه از آن آگاهيم.

گفتار خود را در زمينه فلسفه و اسرار نماز با حديث جامعى كه از امام على بن موسى الرضا عليه السلام نقل شده پايان مى‌دهيم:

امام در پاسخ نامه‌اى كه از فلسفه نماز در آن سؤال شده بود چنين فرمود:

علت تشريع نماز اين است كه توجه و اقرار به ربوبيت پروردگار است، و مبارزه با شرك و بت‌پرستى، و قيام در پيشگاه پروردگار در نهايت خضوع و نهايت تواضع، و اعتراف به گناهان و تقاضاى بخشش از معاصى گذشته، و نهادن پيشانى بر زمين همه روز براى تعظيم پروردگار.

و نيز هدف اين است كه انسان همواره هشيار و متذكر باشد، گرد و غبار فراموشكارى بر دل او ننشيند، مست و مغرور نشود، خاشع و خاضع باشد، طالب و علاقه‌مند افزونى در مواهب دين و دنيا گردد.

علاوه بر اينكه مداومت ذكر خداوند در شب و روز كه در پرتو نماز حاصل مى‌گردد، سبب مى‌شود كه انسان مولا و مدبر و خالق خود را فراموش نكند، روح سركشى و طغيانگرى بر او غلبه ننمايد.

و همين توجه به خداوند و قيام در برابر او، انسان را از معاصى بازمى‌دارد و از انواع فساد جلوگيرى مى‌كند [1]. [2]

[1]- وسائل الشيعة ج 3 ص 4.

[2]- تفسير نمونه 16/ 284