شبهه آكل و مأكول‌

از شرحى كه درباره انگيزه تقاضاى ابراهيم عليه السلام نسبت به مشاهده صحنه زنده شدن مردگان ذكر كرديم استفاده مى‌شود كه بيشتر توجه ابراهيم در اين تقاضا به اين بوده كه چگونه بدن حيوانى كه جزء بدن حيوانات ديگر شده، مى‌تواند به صورت اصلى بازگردد؟ و اين همان است كه ما در علم عقائد از آن به عنوان «شبهه آكل و مأكول» نام مى‌بريم.

توضيح اينكه: در رستاخيز، خدا انسان را با همين بدن مادى بازمى‌گرداند، و باصطلاح هم جسم انسان و هم روح انسان برمى‌گردد.

در اين صورت اين اشكال پيش مى‌آيد كه اگر بدن انسان خاك شد و بوسيله درختان جزء گياه و ميوه‌اى گرديد و انسان ديگرى آن را خورده و جزء بدن او شد، يا فى المثل اگر در سالهاى قحطى انسانى از گوشت بدن انسان ديگرى تغذيه كند، به هنگام رستاخيز، اجزاى خورده شده جزء كدام يك از دو بدن خواهد گرديد؟ اگر جزء بدن اول گردد، بدن دوم ناقص مى‌شود و اگر بعكس جزء بدن دوم باقى بماند اولى ناقص و يا نابود خواهد شد.

از طرف فلاسفه و دانشمندان علم عقائد پاسخهاى گوناگونى به اين ايراد قديمى داده شده است، كه گفتگو درباره همه آنها در اينجا ضرورتى ندارد، و بعضى از دانشمندان كه نتوانسته‌اند پاسخ قانع كننده‌اى براى آن بيابند آيات مربوط به معاد جسمانى را توجيه و تأويل كرده‌اند و شخصيت انسان را منحصر به روح و صفات روحى او دانسته‌اند. در حالى كه نه شخصيت انسان تنها وابسته به روح است، و نه آيات مربوط به معاد جسمانى چنان است كه بتوان آنها را تأويل كرد بلكه همانطور كه گفتيم صراحت كامل در اين قسمت دارد.

بعضى نيز يك نوع معاد به ظاهر جسمانى قائل شده‌اند كه با معاد روحانى فرق چندانى ندارد، ولى ما در اينجا راه روشنترى با توجه به متون آيات داريم كه با علوم روز نيز كاملا سازگار است و توضيح آن نياز به چند مقدمه دارد: