3. عوامل قساوت قلب‌

حضرت على عليه السلام مى‌فرمايد:

«ما جَفّتِ الدُّموعُ إلّالِقَسوةِ القُلوبِ، وَ ما قَسَتِ القُلوبُ إلّالكَثرَةِ الذُّنوبِ‌

؛ اشكها نمى‌خشكد مگر به سبب سخت شدن دلها و دلها سخت نشود مگر به سبب زيادى گناهان». [1]

رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌فرمايد:

«لا تُكْثِروا الكلامَ بغَيرِ ذِكرِاللَّهِ، فانَّ كَثرَةَ الكلامِ بِغَيْرِ ذِكرِاللَّهِ قَسَوَةُ القَلبِ، انَّ أَبْعَدَ النّاسِ مِن اللَّهِ القَلبُ القاسىِ‌

؛ در غير از ياد خدا، زياده‌گويى نكنيد، زيرا زياده‌گويى در غير ياد خدا، موجب سنگدلى مى‌شود چرا كه شخص سنگدل از خدا دور است». [2]

4. آنچه دل را زنده مى‌كند

حضرت على عليه السلام به فرزندش امام حسن عليه السلام چنين وصيت مى‌كند:

«أحْىِ قَلْبَكَ بالمَوعِظَةِ، وأَمِتْهُ بِالزَّهادَةِ

؛ دل خويش را با موعظه، زنده كن و با دل كندن از دنيا، بميرانش». [3]

و نيز مى‌فرمايد:

«مُعاشَرَةُ ذَوىِ الفَضائلِ حَياةُ القُلوبِ‌

؛ همنشينى با انسان با فضيلت، دلها را زنده مى‌كند». [4]

[1] علل الشرايع، ص 81.

[2] امالى طوسى، ص 3.

[3] نهج البلاغه، نامه 31.

[4] غررالحكم، شماره 9769.