فرق اساسى دياليكتيك و متافيزيك‌

از بيان فوق فهميديم كه مكتب متافيزيك، تحوّل و حركت را بطور اجمال، قبول دارد، چيزى كه هست آن را به همه چيز تعميم نمى‌دهد به همين جهت انتقادات آنها نسبت به دياليكتيك تنها در اين قسمت است و الّا در اصل موضوع تغيير و تحوّل با آنها صحبتى ندارد، اكنون كه مركز بحث و گفتگو روشن شد بايد ملاحظه كنيم حق با كدام طرف است؟ آيا دياليكتيك راست مى‌گويد كه قانون تحول را شامل همه چيز مى‌داند و يا اينكه حق با متافيزيك مى‌باشد؟

با كمى دقّت مى‌توانيم سستى مكتب دياليكتيك را درك كنيم زيرا ساده‌ترين نقطه ضعف آن همان است كه‌ گور خود را با دست خود كنده‌ و بزرگ‌ترين ضربه ويران كننده را بر پاى خود زده است، چه اينكه او با صراحت لهجه مى‌گويد: «تمام افكار و علوم و قوانين فلسفى مشمول قانون تحوّل است و بالاخره به حالت ضدّ خود تبديل مى‌شود» ولى متوجّه نيست كه دياليكتيك به نوبه خود يك تفكّر فلسفى است و بنابراين بايد با گذشت زمان عوض شود و در زير چرخهاى تحوّل و حركت، خرد شود و ضدّش جانشين آن گردد!

بنابراين نبايد آن را يك نظريّه ثابت و قانون مقدّس دانست زيرا آن هم زاييده شرايط اقتصادى، زمانى و مكانى خاصّى است كه با تغيير آنها تغيير مى‌كند.

تعجّب در اين است كه «ماركس و انگلس» در كتابچه‌ مانيفست‌ حزب كمونيست (چاپ 4- ص 51) به مخالفين خود مى‌گويند:

«بهتر آن است كه مباحثه را دنبال نكنيد زيرا افكار شما خود نتيجه شرايط مالكيّت و توليد مطابق روش بورژواهاست»! ...

ولى طفلك‌ها! فراموش مى‌كنند بگويند افكار ما نيز هم! ...

قابل توجّه اينجاست كه ژرژ پوليتسر كه به گفته كمونيست‌ها در دانشكده كارگرى پاريس هزارها شاگرد برجسته ماركسيست به جامعه فرانسه تحويل داده است! براى نمونه «حركت در علوم» و «تبديل موجودات به ضد خود»، موضوع تحوّل فلسفه ماترياليسم را پيش مى‌كشد و تصريح مى‌كند كه:

«ماترياليسم ناقص يونان قديم طبق قانون تحوّل به ضد خود يعنى ايده‌آليسم تبديل گرديد و ايده‌آليسم نيز به نوبه خود بدست فلسفه جديد يعنى «ماترياليسم دياليكتيك نفى شد».

ولى به همين جا كه مى‌رسد قلم او توقف مى‌كند! و اين فكر را نمى‌كند كه طبق قانون تحوّل بايد انتظار آن روز را كشيد كه دوباره ماترياليسم در زير دست و پاى ايده‌آليسم با وضع اسفناكى جان بسپارد! لذا نبايد آن را يك «نظريّه كلّى فلسفى‌» دانست و از لحاظ جهان‌شناسى ارزشى براى آن قائل شد!

طرفداران مكتب دياليكتيك، بر ايده‌آليست‌ها خرده‌گيرى مى‌كنند كه آنها هنگام صحبت و اظهار عقيده‌