مقدمه چاپ دوم‌

آنجا كه حقايق عقلى، حسى مى‌شود!

تجاوز ناجوانمردانه‌اى كه چندى قبل، در جنگ سوئز از طرف دو كشور زورمند (فرانسه و انگلستان) كه هر دو از پيشتازان قافله تمدن و آزادى! بودند نسبت به ملت مسلمان و قهرمان‌ مصر شد، بيش از آنچه براى سياست بافان از جنبه‌هاى سياسى قابل بحث بود، براى ما از نظر «اجتماعى و اخلاقى» در خور دقت و مطالعه بود!

اين جريان كه اتفاقاً با جريان كاملًا مشابهى در اروپاى شرقى در يكى از كشورهاى دست نشانده شوروى (مجارستان) مصادف بود، [1] به خوبى ثابت كرد كه سير تكاملى تمدن كنونى نه تنها نمى‌تواند حس خودخواهى و خودپرستى را از اعماق فكر بشر ريشه‌كن سازد بلكه با تهيه وسايل و ابزار خطرناك تازه‌اى، آن را به طرز وحشتناكى تقويت مى‌كند!

افراد ظاهربين و خوش‌باورى كه گمان مى‌كردند جامعه انسانيت با طى مراحلى از تمدن جديد به دوران تاريك توحش خاتمه داده، و به مقامى از رشد فكرى رسيده است كه در برابر قانون ومنطق و عدالت سر تسليم فرود آورده، به اشتباه قطعى خود پى بردند و جاى آن همه خوش‌بينى را به بدبينى توأم با تنفر سپردند!

اين حوادث، بار ديگر، اين حقيقت تلخ را بما فهماند كه ديو مهيب خودخواهى هنوز در سراچه دل آدمى زنده است، و با مختصر تصادمى چنان نعره‌اش بلند مى‌شود كه جهانى را به لرزه در مى‌آورد و قانون و صلح و همزيستى مسالمت‌آميز و مانند آن در نظر مشعل‌داران تمدن امروز الفاظ موهوم و قالب‌هاى بى‌روحى بيش نيستند، حكم داروى مخدرى را دارد كه براى تخدير ملل ضعيف بكار برده مى‌شود و هيچ دليلى نداريم كه آنهايى كه «تماشاچى»! اين صحنه‌هاى اسفناك بودند اگر منافع خودشان در خطر مى‌افتاد از اين بدتر نمى‌كردند!

اين حوادث اگر چه بسيار تلخ و ناگوار بود اما نتايج پر قيمتى از نظر جامعه‌شناسى براى ما در برداشت، نتايجى كه با صدها مقاله مستدل اثبات آن مشكل بود.

از اين دو حادثه آن قسمتى كه بيشتر به موضوع بحث‌هاى ما در اين كتاب مربوط است همان حادثه اروپاى شرقى است- گرچه حوادث اسف‌انگيز «مجارستان» در محيطهاى ما به اندازه حوادث رقت بار مصر صدا نكرد ولى اين نه از جهت كوچكى موضوع بود از جهت اين بود كه ما با ملت مسلمان مصر جهات مشترك فراوانى داريم كه با اهالى مجارستان نداريم، به علاوه آن بُعد مسافت و سانسور شديدى كه در اروپاى‌

[1]. در آن روز دولت شوروى قيام استقلال طلبانه مردم مجارستان را با قدرت نظامى خود در هم كوبيد.