شگفتى‌هاى جهان گياهان‌

اصولًا هر گياهى از اجزاى بسيار ريز ذره‌بينى تشكيل شده كه آنها را «ياخته‌» يا «سلول» نباتى مى‌نامند.

اين «سلول‌ها» گاهى بصورت بيضى، يا كروى، و زمانى بصورت شش ضلعى، بعضى دوكى شكل و بعضى استوانه‌اى هستند، و در هر حال سه قسمت برجسته زير در همه آنها مشاهده مى‌شود، كه ساختمان هر يك از ديگرى دقيق‌تر و حيرت‌انگيز است!

1- پرتوپلاسم، يعنى همان ماده زنده و ذى‌حياتى كه هنوز اسرار درون آن از چشم علوم امروز پوشيده و پنهان است و معلوم نيست در تحت چه قوانينى انجام وظيفه مى‌كند، همين قدر معلوم است كه «پرتوپلاسم» از عناصر مختلفى از قبيل كربن، ئيدروژن، ازت، اكسيژن، فسفر، گوگرد، و بالاخره آهن و سديم و غيره تشكيل شده و قسمت عمده آن را آب فرا گرفته است.

2- هسته مركزى- كه خود داراى قسمت‌هاى مختلف و مواد گوناگون است مخصوصاً رشته‌هاى زيادى در درون آن يافت مى‌شود كه در ميان آن دانه‌هاى «كروموزم» قرار دارد، اين دانه‌ها موقعيت مهمى در ساختمان هسته دارند.

3- غشا- يا پوسته رويين كه آن نيز به نوبه خود داراى دو قسمت دقيق است: نخست قسمت بيرونى كه «سلولزى» و درخشنده و سخت مى‌باشد و داراى مجارى بسيارريزى است كه آب و ساير مواد لازم به درون آن نفوذ مى‌كند، و ديگر قسمت درونى است كه در عين ظرافت در حفظ سلول نقش مهمى دارد.

ساختمان برگ‌ها- شكل ظاهرى برگ‌ها بسيار مختلف و تناسب كاملى با وضع درخت از لحاظ ساختمان و چگونگى منطقه روييدن گياه دارد، برگ‌هاى نباتات كوهستانى و بيابانى كه از آب بهره كافى ندارند معمولًا ضخيم و كلفت و پوشيده از كركهاست كه از تبخير آب‌هاى درونى آنها، جلوگيرى مى‌كند، ولى درختانى كه در كنار رودخانه‌ها مى‌رويند داراى برگ‌هاى پهن و نازك هستند كه تبخير آب به آسانى از آنها صورت مى‌گيرد، برگ‌هاى زيرزمينى و برگ‌هاى شناور در روى آب و برگ‌هاى شناور درون آب هر يك داراى شكل جالبى كاملًا متناسب با محيط زندگانى خود مى‌باشد.

اگر برگى را از عرض برش داده و مقطع آن را زير ميكروسكب قرار دهيم هفت قسمت دقيق و ممتاز زير را در آن مشاهده خواهيم كرد:

1- پوست رويين‌ كه معمولًا سخت و غير قابل نفوذ و در واقع حافظ و نگهبان طبقات زيرين است اين طبقه فاقد «كلروفيل‌» (ماده سبز گياهى) مى‌باشد.

2- طبقه بافت‌ها و عضلات كلروفيل دار، كه از سلول‌هاى دراز منشورى شكل تشكيل شده و دانه‌هاى «كلروفيل» (سبزينه) در تمام قسمت‌هاى آن ديده مى‌شود، وظيفه اين دانه‌ها اين است كه در مقابل نور