امام باقر عليه السلام با اشاره به فضاى تاريك و وحشت بار عصر معاويه مى‌فرمايد:

«وَ كَانَ عِظَمُ ذلِكَ وَ كِبَرُهُ زَمَنَ مُعاوِيَةَ بَعْدَ مَوْتِ الْحَسَنِ عليه السلام فَقُتِلَتْ شِيعَتُنا بِكُلِّ بَلْدَةٍ وَ قُطِّعَتِ الْأَيْدِي وَ الْأَرْجُلُ عَلَى الظِّنَّةِ وَ كَانَ مَنْ يُذْكَرُ بِحُبِّنَا وَ الْإِنْقِطاعِ إِلَيْنَا سُجِنَ أَوْ نُهِبَ مَالُهُ أَوْ هُدِّمَتْ دارُهُ؛

بيشترين وبزرگترين فشارها بر شيعيان در عصر معاويه، پس از شهادت امام حسن عليه السلام بود. در آن زمان در هر شهرى شيعيان ما كشته مى‌شدند و دست‌ها و پاهايشان با اندك گمان و بهانه‌اى قطع مى‌شد. شدّت سخت‌گيرى به حدّى بود كه اگر كسى از دوستى ما ياد مى‌كرد، زندانى مى‌شد و اموالش مصادره مى‌گرديد و يا خانه‌اش ويران مى‌گشت». [1]

در اين هنگام، معاويه فرماندارى كوفه را به «زياد بن ابيه» [2] سپرد؛ وى كه شيعيان على عليه السلام را به خوبى مى‌شناخت، به تعقيب آنان پرداخت و بسيارى از افرادسرشناس و مؤثّر از دوستان على عليه السلام را به قتل رساند. شدت سخت‌گيرى و جنايت «زياد» را ابن ابى الحديد معتزلى اين گونه ترسيم مى‌كند:

«زياد، شيعيان على عليه السلام را زير هر سنگ و كلوخى (در هرمكانى) يافت به قتل رساند؛ آنها را دچار ترس و وحشت ساخت و دست و پاى آنان را قطع كرد و چشم‌هاى آنها را از حدقه بيرون آورد، آنان را به دار آويخت و گروهى از آنان را از سرزمين عراق آواره ساخت، تا جايى كه هيچ فرد سرشناسى از شيعيان در عراق نماند». [3]

[1]. شرح نهج‌البلاغه ابن ابى الحديد، ج 11، ص 43 و بحارالانوار، ج 44، ص 68.

[2]. شرح حال «زياد» پيش از اين گذشت.

[3]. فَقَتَلَهُمْ تَحْتَ كُلِّ حَجَرٍ وَ مَدَرٍ، وَ أَخَافَهُمْ، وَ قَطَعَ الْأَيْدِي وَ الْأَرْجُلَ، وَ سَمَلَ الْعُيُونَ وَ صَلَبَهُمْ عَلَى‌ جُذُوعِ النَّخْلِ، وَ طَرَدَهُمْ وَ شَرَّدَهُمْ عَنِ الْعِراقِ؛ فَلَمْ يَبْقِ بِهَا مَعْرُوفٌ مِنْهُمْ (همان مدرك، ص 44). محقّق ارجمند جناب شيخ باقر قرشى مى‌نويسد: زياد قصد كرد كوفه را از شيعيان خالى كند و شوكت آنان را در هم بشكند؛ از اين رو، پنجاه هزار تن از شيعيان كوفه (و عراق) را آواره منطقه خراسان كرد، و البتّه همين جمعيّت موجب نشر تشيّع در آن منطقه و تشكيل گروه‌هاى مقاومت و مبارزه عليه امويان شد. (حياة الامام الحسين بن على عليه السلام، ج 2، ص 178).