شَدِيدٌ تَحْسَبُهُمْ جَمِيعاً وَ قُلُوبُهُمْ شَتّى‌ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لايَعْقِلُونَ‌

آيا منافقان را نديدى كه پيوسته به برادران كفارشان از اهل كتاب مى‌گفتند: «هرگاه شما را (از وطن) بيرون كنند، ما هم با شما خواهيم رفت و هرگز سخن هيچ كس را درباره‌شما اطاعت نخواهيم كرد؛ و اگر با شما پيكار شود، ياريتان خواهيم نمود»؟! و خداوند شهادت مى‌دهد كه آنها دروغگويانند!

اگر آنها را بيرون كنند با آنان بيرون نمى‌روند، و اگر با آنها پيكار شود ياريشان نخواهند كرد، و اگر ياريشان كنند پشت به ميدان كرده فرار مى‌كنند؛ سپس كسى آنان را يارى نمى‌كند!

وحشت از شما در دل‌هاى آنها بيش از ترس از خداست؛ اين به خاطر آن است كه آنها گروهى نادانند!

آنها هرگز با شما به صورت گروهى نمى‌جنگند جز در دژهاى محكم يا از پشت‌ديوارها.

پيكارشان در ميان خودشان شديد است، (اما در برابر شما ضعيف!) آنها را متّحد مى‌پندارى، در حالى كه دل‌هايشان پراكنده است؛ اين به خاطر آن است كه آنهاقومى هستند كه تعقل نمى‌كنند.

شأن نزول:

به عهد و پيمان منافقان اعتماد نكنيد

بعضى از مفسران، شأن نزولى براى آيات فوق نقل كرده‌اند كه خلاصه‌اش چنين است:

جمعى از منافقان «مدينه»، مانند «عبداللّه بن ابَىّ» و يارانش، مخفيانه كسى را به سراغ يهود «بنى‌نضير» فرستاده گفتند: شما محكم در جاى خود بايستيد، از خانه‌هاى خود بيرون نرويد، و دژهاى خود را محكم سازيد، ما دو هزار نفر ياور از قوم خود و ديگران داريم و تا آخرين نفس، با شما هستيم، طايفه «بنى‌قريظه» و ساير هم‌پيمان‌هاى شما از قبيله «غطفان» نيز با شما همراهى مى‌كنند.

همين امر سبب شد كه، يهود «بنى‌نضير» بر مخالفت پيامبر صلى الله عليه و آله تشويق شوند، اما در اين هنگام يكى از بزرگان «بنى‌نضير» به نام «سلام» به «حُيَىّ بن اخطب» كه‌